Sinasabi sa Section 3, Article 11 ng Constitution: “Kung sakaling ang napatunayang reklamo o resolusyon ng impeachment ay inihain ng hindi bababa sa isang-katlo ng lahat ng mga miyembro House of Representatives, ito ang magiging Articles of Impeachment, at ang paglilitis ng Senado ay kaagad magpapatuloy.”
In-impeach ng House of Representatives si Vice President Sara Duterte noong Peb. 5 na may 215 sa 317 na miyembro ang nag-endorso sa pinagsama-samang reklamo. Nakalista sa reklamo ang pitong kaso, kabilang ang umano’y maling paggamit ng P612.5 milyong confidential funds, planong pagpatay kay Pangulong Ferdinand Marcos Jr., pagkakasangkot sa extrajudicial killings at pag-uudyok sa insureksyon at kaguluhan sa publiko.
Si Sara Duterte ang kauna-unahang bise presidente ng Pilipinas na na-impeach at ang ikalimang opisyal na haharap sa impeachment trial. Ang 19th Congress na nag-impeach sa kanya ay magtatapos sa termino nito sa Hunyo 30 ngunit ang Senado ay hindi pa nagpupulong bilang isang impeachment court para magsagawa ng paglilitis.
Ang tanong kung ang papasok na 20th Congress—na magsisimula ng termino sa tanghali ng Hunyo 30 ngunit magpupulong bilang isang legislative body sa Hulyo 28—ay maaaring magpatuloy sa proseso ng impeachment o hindi ay nananatiling walang katiyakan.
Malawakang binatikos si Senate President Francis “Chiz” Escudero dahil sa pagkaantala sa proseso ng impeachment.
Nauna niyang itinakda ang paglilitis na magsimula sa Hulyo 30, higit limang buwan pagkatapos maipadala ng House ang Articles of Impeachment sa Senado noong Peb. 5, ilang oras lang bago mag-adjourn ang Kongreso para sa panahon ng kampanya para sa midterm na halalan noong Mayo 12. Pagkatapos ay itinakda ni Escudero ang pagbabasa ng mga sakdal sa Hunyo 2, pero ipinagpaliban ito ulit sa Hunyo 11, ang huling araw ng sesyon ng 19th Congress.
Noong Hunyo 4, kumalat ang mga alingawngaw sa Senado tungkol sa isang walang awtor na resolusyon na ibasura ang impeachment ng bise presidente bago pa man magsimula ang paglilitis. Inamin ni Sen. Ronald “Bato” Dela Rosa na isang draft ang nagmula sa kanyang opisina habang sinabi ni Sen. Imee Marcos na may iba pang mga bersyon.
Tatlong araw na lang ng sesyon ang natitira bago mag-adjourn sine die ang 19th Congress sa Hunyo 13, ano ang maaari nating asahan mula sa Senado sa pagpapatupad ng tungkulin nito ayon sa Konstitusyon upang magpulong bilang isang impeachment court?
Narito ang paliwanag ng VERA Files:
Ano ang sinasabi ng mga eksperto sa impeachment trial sa pagtawid sa 20th Congress?
Ang mga mambabatas, legal expert, academic at analyst ay hindi pa nagkakasundo sa mahalagang tanong na ito, na maaaring humarang sa impeachment trial o magpatuloy nito sa ilalim ng bagong hanay ng senator-judges at House prosecutors.
Sinabi ni Escudero na nasa susunod na Kongreso ang desisyon kung itutuloy ang impeachment trial.
“Pwedeng pagbotohan ‘yun ng plenaryo ng 19th Congress, pero anuman ang desisyon namin, hindi pwede itali ‘yung 20th Congress,” sinabi niya sa press conference noong Hunyo 2.
Sa sesyon ng plenaryo ng Senado noong Hunyo 2, iginiit ni outgoing Majority Leader Francis Tolentino na hindi maaaring ipagpatuloy ng Kamara ang hindi natapos na mga gawain sa susunod na Kongreso.
“Ang hurisdiksyon sa impeachment ay eksklusibo sa Kongreso na tumatanggap ng reklamo… lahat ng mga usapin sa pambatasan at pagsisiyasat ay nagtatapos sa pagtatapos ng Kongreso,” aniya.
Ngunit nagpasya ang Korte Suprema noong 2004 na ang mga non-legislative na tungkulin ng Kongreso ay hindi kinakailangang maapektuhan ng huling pagpapaliban ng mga regular na sesyon nito, kung saan ang mga gawaing pambatasan lamang ang ititigil.
Sumang-ayon si dating Senate president Franklin Drilon, na sinabi sa panayam sa Headstart ng ANC noong Hunyo 3 na ang Senado ay isang continuing body sa impeachment court na sumusunod sa isang hiwalay na kalendaryo.
Ito ay sinabi rin ni Rene Sarmiento, isa sa mga bumalangkas ng 1987 Constitution, na nagsabi sa episode ng Facts First podcast ni Christian Esguerra noong Hunyo 3, na ang impeachment proceedings ay dapat “proceed forthwith, tuloy-tuloy hanggang matapos ang misyon” sa kabila ng adjournment o anumang suspensiyon ng session.
Sa pagbanggit sa Rule III ng mga panuntunan sa impeachment ng Senado, sinabi ni outgoing Minority Leader Aquilino “Koko” Pimentel III ang posibilidad ng pagpapalawig sa susunod na Kongreso. Nakasaad sa probisyong ito na ang impeachment court ay “magpapatuloy sa sesyon araw-araw (maliban sa Sabado, Linggo at walang pasok na holiday) hanggang sa ibigay ang huling hatol, at hangga’t kinakailangan, sa hatol nito, hangga’t kinakailangan.”
“Ang Senado sa mga kaso ng impeachment ay mas katulad ng isang judicial body kaysa sa isang lehislatibo. Tulad ng isang korte, ang workload, case load o docket ng Senado bilang impeachment court ay hindi at hindi dapat maapektuhan ng pagbabago ng miyembro,” ani Pimentel noong Hunyo 2.
Sinabi ni Senator-elect Vicente “Tito” Sotto III, isang dating pangulo ng Senado, noong Mayo 29 sa Headstart ng ANC na ang Senado ay magwawakas sa pagtatapos ng Kongreso at ang susunod na hanay ng mga mambabatas ay maaaring magpasya kung paano isasagawa ang paglilitis sa impeachment.
Ang mga panuntunan sa impeachment ng Amerika, kung saan ibinatay ng Pilipinas ang sarili nitong mga regulasyon, ay nagbibigay ng mga precedent ng mga paglilitis sa impeachment na ipinagpatuloy sa susunod na Kongreso, sinabi ni UP College of Law Assistant Professor Paolo Tamase.
Sa edisyon ng Philippine Law Journal ng Hunyo 2025, binanggit ni Tamase ang limang pagkakataon, ang pinakahuli ay noong 2009 nang ang impeachment trial ni district judge G. Thomas Porteous ay dinala sa 111th Congress mula sa 110th Congress.
Gaano kabilis mabuo ang impeachment court at gaano katagal ang paglilitis?
“Kapag naiharap na [ang Articles of Impeachment] sa plenaryo, ang Senado ay maaari nang buuin ang sarili bilang isang impeachment court at magsagawa ng paglilitis sa bise presidente,” ayon kay Escudero.
Noong Hunyo 2, sinabi niya na ang Senado ay magpupulong bilang isang impeachment court sa Hunyo 11, “maliban sa anumang hindi inaasahang pangyayari [o] anumang procedural motions na gagawin.”
Ang pinakahuling impeachment trial ng Senado ay natapos sa botong 23-3 nang hatulan ang noo’y Supreme Court Chief Justice Renato Corona noong Mayo 2012. Tumagal ang paglilitis sa loob ng apat na buwan, mula Enero 16 hanggang Mayo 29, 2012.
Ang isa pang impeachment trial na naganap sa Pilipinas, ang kay dating pangulong Joseph Estrada, ay tumagal ng 23 araw mula Dis. 7, 2000 hanggang Enero 16, 2001. Natapos ito nang mag-walk out sa plenaryo ang mga prosecutor at 10 senador, na nagbunsod sa ikalawang People Power na humantong sa pag-alis ni Estrada sa Malacañang.
Ang dalawang iba pang impeached na opisyal—sina ombudsman Merceditas Gutierrez at Comelec chairman Andres Bautista—ay nagbitiw bago magsimula ang paglilitis noong 2011 at 2017, ayon sa pagkakasunod.
Ano ang mangyayari kapag nagpulong ang impeachment court?
Ang Senado ay nagpupulong bilang isang impeachment court, kasama ang pangulo ng Senado bilang namumunong opisyal. Kapag nililitis ang presidente ng Pilipinas, ang Supreme Court chief justice ang mamumuno habang ang mga senador ay ang magsisilbing hukom.
Ang mga senator-judges ay manunumpa sa “political neutrality.”
Sa mga naunang impeachment proceedings, ang Articles of Impeachment ay binabasa ng court secretariat. Sa pagkakataong ito, sabi ni Escudero, ang House prosecution panel ang gagawa ng pagbasa.
Pagkatapos ay hihilingin sa impeached na opisyal ang pagpapaliwanag sa bawat kaso. Ang opisyal ay maaaring direktang sumagot o hayaan ang abogado na sagutin ang mga akusasyon para sa kanya.
Ang korte ang maghahatol o mag-aabsuwelto kay Duterte sa alinman sa pitong kaso sa Articles of Impeachment.
Ang mga senator-judge ang magpapasya sa hatol para sa bawat Article of Impeachment. Sapat na ang guilty vote sa kahit isang kaso para mahatulan si Duterte.
Kung mahatulan na guilty, si Duterte ay tatanggalin sa posisyon at tuluyang madi-disqualify sa paghawak ng pampublikong tungkulin habangbuhay. Kahit na magbitiw siya habang nagpapatuloy ang paglilitis, boboto pa rin ng Senado sa kanyang diskwalipikasyon sa pampublikong tungkulin.
“Theoretically, ang pagbibitiw ay hindi nangangahulugan na awtomatikong ang impeachment trial ay tapos na, dahil ay isa pang hindi nareresolba na isyu kung ang opisyal na inirereklamo sa impeachment ay kwalipikado na kumandidato. Kaya, sa aking palagay, ang impeachment trial ay maaaring magpatuloy,” ani Drilon.
Naglabas ng primer ang UP College of Law tungkol sa proseso ng impeachment kung saan ipinaliwanag nito na “ang proof beyond reasonable doubt ay hindi kinakailangan para sa conviction sa isang paglilitis sa impeachment.” Nangangahulugan din ito na ang senator-judges ay hindi obligadong sumunod sa isang pamantayan ng patunay sa paghusga sa mga ebidensya at argumento.
Bagamat ang conviction ay hindi nagreresulta sa isang kriminal na pag-aresto, ang mga kasong kriminal at/o sibil ay maaaring isampa laban kay Duterte nang hiwalay. Ang pag-uusig pagkatapos ng impeachment ay hindi ipinagbabawal dahil hindi ito kwalipikado bilang double jeopardy, o paulit-ulit na paglilitis para sa parehong pagkakasala.
Sino ang mga pangunahing tauhan sa paglilitis?
Ang senator-judges sa impeachment trial ay magdedesisyon sa mga kaso batay sa ipakikitang ebidensya at argumento.
Labing-pitong senador mula sa 19th Congress ang mananatili sa kanilang mga puwesto at patuloy na uupo bilang mga hukom sakaling maitawid ang paglilitis sa 20th Congress. Pitong bagong senador, mga magbabalik man o bagito, ang magiging hukom din kung mag-extend ang paglilitis.
Si Escudero ay magsisilbing presiding officer bago ang adjournment ng 19th Congress. Kung muling mahahalal bilang Senate president sa susunod na Kongreso, magpapatuloy siyang mamuno sa paglilitis.
Ang panel ng House prosecution ang may pananagutan sa paglalahad ng ebidensya at paglatag ng argumento sa pagtatanggol sa Articles of Impeachment. Ang 11 prosecutors ay inihalal ng House of Representatives mula sa kanilang sariling mga miyembro.
Siyam na miyembro ng prosecution panel ang muling nahalal sa kanilang mga posisyon sa kongreso.
Sina General Santos City Rep. Loreto Acharon, na naghangad na muling mahalal, at Ako Bicol Party-list Rep. Raul Angelo Bongalon, na gustong kumatawan sa unang distrito ng Albay, ay natalo sa kani-kanilang karera. Papalitan sila ng House newcomers na sina Leila De Lima ng Mamamayang Liberal Party-list at Chel Diokno ng Akbayan Party-list sa 11-person prosecution panel.
Sinabi ni Iloilo Rep. Lorenz Defensor noong Mayo 28 na hindi lahat ng prosecutors ay kinakailangang dumalo sa pagbabasa ng mga kaso. Sinabi ni Manila Rep. Joel Chua na si Batangas Rep. Gerville Luistro ang napili na magbasa ng mga kaso sa Senado sa Hunyo 11.
REVIEW: Bakit nililitis si VP Duterte?
Naghain ang House of Representatives ng pitong Articles of Impeachment laban kay Duterte, na akma sa batayan ng betrayal of public trust, na nakita sa “graft, corruption at malversation ng confidential funds” at “kabuuan ng kanyang pag-uugali bilang bise presidente,” bukod sa iba pang mga aksyon.
Inendorso ng House ang pinagsama-samang impeachment complaint laban sa bise presidente noong Peb. 5, na nagresulta sa kanyang impeachment. Ang Articles of Impeachment ay ipinadala sa Senado nang walang boto sa plenaryo, dahil ang bilang ng mga napatunayang lagda sa pinagsama-samang reklamo ay higit sa isang-katlo ng House.
Ang mga reklamo ay resulta ng imbestigasyon ng House sa umano’y maling paggamit ni Duterte ng P612.5 milyon na confidential funds para sa Office of the Vice President at Department of Education, tulad ng iniulat ng Commission on Audit sa mga pampublikong pagdinig sa 2025 budget proposals para sa kani-kanilang mga tanggapan.
