Nakatakdang talakayin ng Korte Suprema sa isang virtual special session sa Abril 17 ang kagyat na petisyon na isinampa ng isang abogadong Pilipino na pumipilit kay Pangulong Rodrigo Duterte na ihayag sa publiko ang lahat ng kanyang mga medical rekord mula nang siya ay manungkulan noong 2016.
Sa isang 42-pahinang petisyon, sinabi ng abogadong si Dino de Leon, na binabanggit ang probisyon ng konstitusyon na iniuutos ang pagsisiwalat sa publiko ng estado ng kalusugan ng pangulo kapag may “malubhang sakit,” na ang bagay na ito ay naging mas mahalaga dahil sa coronavirus disease (COVID-19 ) pandemic:
“When everyone’s safety is in peril, the Filipino People should at least have the information on the health of the main decision maker…to ensure that [he] is physically and mentally fit to be at the helm of the government…
(Kapag ang kaligtasan ng bawat isa ay nasa panganib, ang Pilipino ay dapat na magkaroon ng impormasyon tungkol sa kalusugan ng pangunahing tagagawa ng desisyon … upang matiyak na [siya] ay pisikal at mental na nararapat na maging nasa kapangyarihan ng pamahalaan…)”
Pinagmulan: Dino de Leon Facebook account, Petition for Mandamus – De Leon vs. Duterte, Abril 13, 2020
Nagpatuloy si De Leon sa pagbanggit ng marami mga sakit na inamin ni Duterte sa publiko. Binanggit din niya ang ilang mga pagkakataon na hindi dumalo ang pangulo sa mga opisyal na function dahil sa mga kadahilanang pangkalusugan.
Binale-wala ng Malacanang ang petisyon, na ang bagong nagbalik na Presidential Spokesperson Harry Roque, na isang abugado rin, ay “hinulaang” ibabasura ito ng 15-miyembrong high court, na kasalukuyang mayroong 12 mga itinalaga ni Duterte, kasama si Chief Justice Diosdado Peralta.
May karapatan ba ang publiko na malaman nang eksakto kung ano ang sakit ng pangulo? At bakit mahalaga ito?
Narito ang limang bagay na kailangan mong malaman:
1. Ano ang sinasabi ng Konstitusyon tungkol sa pagsisiwalat ng estado ng kalusugan ng pangulo?
Nakasaad sa Sec. 12, Art. VII ng 1987 Constitution na kailangang ipagbigay-alam sa publiko ang estado ng kalusugan ng pangulo sakaling may malubhang karamdaman.
Partikular din nitong sinabi na, sa mga naturang kaso, ang pinuno ng militar at mga miyembro ng Gabinete na namamahala sa pambansang seguridad at pakikipag-ugnay sa mga dayuhan “ay hindi tatanggihan sa pag access” sa pangulo.
Sa mga debate noong 1987 Constitutional Convention (ConCom), ang yumaong Sen. Blas Ople, na nagmungkahi ng probisyong ito, ay nagsabi na ito ay mahalaga dahil:
“…the safeguarding of our national survival and security can be irretrievably impaired if the access of those in charge of national security and foreign relations is cut off (ang pag-iingat sa ating pambansang kaligtasan at katiwasayan ay maaaring mapinsala at hindi na makabawi kung ang access ng mga namamahala sa seguridad ng bansa at pakikipag-ugnay sa mga dayuhan ay naputol).”
Pinagmulan: Record of the Constitutional Commission Volume II, p. 459
Wala ito sa 1935 at 1973 Constitution.
Nang iminungkahi ang probisyon, sinabi ni Ople, ayon sa kasaysayan, nagkaroon ng “maraming naitalang mga pagkakataon” kung saan itinago ng pangulo, o pinuno, ang estado ng kanyang kalusugan mula sa publiko, at ang naturang sakit ay maaaring mangyari sa isang “maselang panahon” kung saan ang pambansang kaligtasan ay “nasa balag ng alanganin.” Samakatuwid, kahit paano, dapat ipagbigay-alam sa publiko.
2. Ano ang maituturing na isang ‘malubhang karamdaman’?
Ang Konstitusyon mismo ay hindi malinaw ang pagtukoy kung ano ang itinuturing na “malubhang sakit,” ngunit si Fr. Joaquin Bernas, isang miyembro ng 1986 ConCom at dean emeritus ng Ateneo Law School, ay sinabi na ang probisyon:
“…envisions not just illness which incapacitates but also a serious illness which can be a matter of national concern (… ay nakinikinita na hindi lamang sakit na magpapawalang-kaya kundi pati na rin isang malubhang sakit na maaaring maging isang isyu ng pambansang pagkabahala).”
Pinagmulan: Bernas, J.G. (2011), The 1987 Philippine Constitution: A Comprehensive Reader
Sa panahon ng interpellation sa probisyon noong 1986 ConCom, sinabi ni Ople na sumasaklaw ito sa mga kondisyong medikal na “[hindi] talagang [nagpapawalang-kaya] ngunit lubhang abala” sa pangulo sa pagsasagawa ng kanyang kagyat na tungkulin, tulad ng isang advanced na estado ng sakit sa bato na nangangailangan ng paggamot sa pamamagitan ng dialysis, kasama ng mga “walang hanggan” na mga halimbawa.
Kasunod ng ratipikasyon ng 1987 Charter, ang mga pangulo bago kay Duterte ay sumunod sa konstitusyonal na probisyon noong kanilang mga panunungkulan at kahit na noong matapos ang kani-kanilang mga termino.
Sa kaso ng dating Pangulong Fidel V. Ramos, naglabas siya ng isang medical bulletin noong Dis. 23, 1996 bago sumailalim sa isang operasyon upang alisin ang isang “significant carotid (isang major artery) block” dahil sa mataas na kolesterol, ayon sa ilang mga ulat na balita.
Ang dating Pangulong Gloria Macapagal-Arroyo ay naglabas din ng mga update sa kalagayan ng kanyang kalusugan, lalo nang ma-ospital siya noong Hunyo 2006 dahil sa acute diarrhea, at muli noong Hunyo 2009 nang inamin ng Palasyo na sumailalim siya sa mga biopsy test matapos na matagpuan ang mga bukol sa kanyang dibdib at singit.
Matapos ang termino, noong kalagitnaan ng 2011, si Arroyo — nasangkot noon sa mga kaso ng katiwalian — sa pamamagitan ng kanyang mga doktor, ay nag update sa publiko tungkol sa kanyang tatlong spine surgery, na iniulat ng maraming mga news outlet.
Ang yumaong dating Pangulong Corazon Aquino, sa pamamagitan ng kanyang pamilya, ay naglabas din ng regular na update sa kalagayan ng kanyang kalusugan matapos ang kanyang termino, noong unang bahagi ng 2008, nang inanunsyo na mayroon siyang kanser sa colon, hanggang sa kanyang pagkamatay noong Agosto 2009.
Ang pamilya at mga doktor ni dating Pangulong Joseph “Erap” Estrada ay naglabas din ng mga update sa kanyang kalusugan matapos siyang sumailalim sa operasyon sa tuhod noong 2005, at muli noong 2009 nang siya ay na-hospital pagkatapos na mahirapan sa paghinga.
3. Paano pinangangasiwaan ng Malacanang ang isyu sa kalusugan ni Duterte?
Patuloy na binabalewala ng Malakanyang ang mga alalahanin sa estado ng kalusugan ni Duterte, na naging paksa ng mga chismis at haka-haka, kasama na ang mga hindi totoong balita ng kanyang pagkamatay, kahit na noong bago siya manungkulan noong 2016. (Tingnan ang DUTERTE’S HEALTH SAGA: A TIMELINE)
Noong nakaraang Enero, hindi sumipot si Duterte sa dalawang naka-iskedyul na mga kaganapan — pagbisita sa mga biktima ng lindol sa Davao del Sur — dahil sa mga kadahilanang pangkalusugan. Sinabi ni Chief Presidential Legal Counsel Salvador Panelo, tagapagsalita noon ni Duterte, na kailangan lamang ng pangulo na makabawi sa tulog.
Si Duterte, ang pinakamatandang pangulo ng bansa sa edad na 75 taong gulang, ay umamin sa publiko tungkol sa marami niyang mga sakit at medical condition sa mga nakaraang talumpati at panayam, tulad ng:
- Myasthenia Gravis, isang “hindi gumagaling na autoimmune, neuromuscular na sakit” na “nagiging sanhi ng panghihina” sa mga skeletal muscle;
- Buerger’s Disease, a “rare” condition that causes “acute inflammation and clotting” of arteries and veins in the arms and legs;
- Buerger’s Disease, isang “pambihirang” kundisyon na nagdudulot ng “matinding pamamaga at clotting” ng mga artery at mga ugat sa braso at binti;
- Gastroesophageal Reflux Disease (GERD), o isang pangmatagalan at “mas seryoso” na klase ng acid reflux, kung saan ang mga nilalaman ng tiyan ng tao ay bumalik sa esophagus at maaaring maging sanhi ng heartburn;
- Barrett’s Esophagus, isang karamdaman kung saan ang lining ng esophagus ay nasira ng stomach acid; at,
- “araw-araw na migraine” at mga isyu sa gulugod.
Narito ang isang na-update na timeline sa naisa-publikong mga isyu sa kalusugan ng pangulo mula Marso 2019 hanggang Marso sa taong ito.
4. Sino ang may pananagutan sa pagpapabatid sa publiko?
Sinabi ni Ople na ang “pasanin” ng pagpapahayag sa publiko tungkol sa kalusugan ng pangulo sakaling may malubhang karamdaman ay sa Office of the President (OP).
Ngunit ang kasalukuyang OP ay nagsasabing wala itong ganoong impormasyong kapag sumasagot sa mga Freedom of Information (FOI) request sa bagay na ito. (Tingnan ang Palace denies VERA Files’ FOI request on Duterte’s health; official statement, medical records ‘not on file’)
Noong Oktubre 2018, hiniling ng VERA Files mula sa tanggapan ang isang kopya ng mga medical rekord ni Duterte, o isang opisyal na pahayag tungkol sa estado ng kanyang kalusugan, matapos niyang kumpirmahin ang pagbisita sa isang ospital para sa isang endoscopy at colonoscopy.
Sa huli, sinabi ng OP na ito ay “hindi makapagbibigay ng hinihinging impormasyon” sapagkat ito ay:
“…not among the records available on file nor in the possession of this Office…We shall gladly accommodate your request once the requested information becomes available for release (… hindi kabilang sa mga rekord na nasa file o pag-aari ng Opisina na ito … Malugod naming pauunlakan ang inyong kahilingan sa sandaling mayroon na ang hiniling na impormasyon at maaari nang ilabas).”
Sa kanyang petisyon, sinabi ni de Leon na nagpadala siya ng FOI request sa OP para sa “pinakabagong mga resulta ng medical examination” kay Duterte ngunit tinanggihan ito sa parehong kadahilanan. Sinabi niya na tinanong pa niya ang OP kung kailan magagamit ang impormasyon ngunit nabigo siyang makakuha ng tugon “sa kabila ng paulit-ulit na pag-follow up.”
5. Ano ang mangyayari kung ang probisyon na ito ay hindi sinusunod?
Nang tanungin si Ople para na linawin sa komisyon kung ang paglabag sa Sec. 12, Art. VII ay maaaring maging isang “culpable violation ng Konstitusyon, na isang batayan para sa impeachment,” sinabi niya:
“In the sense that a constitutional standard was violated, I think that is perfectly a censurable act. But I am not inclined to say at this point that it attains to the level of a culpable violation (Dahil ang isang pamantayan sa konstitusyon ay nilabag, sa palagay ko ito ay isang perpektong censurable act. Ngunit hindi ko masabi sa puntong ito na umabot sa antas ng culpable violation).”
Pinagmulan: Record of the Constitutional Commission Volume II, p. 459-460
Sinabi ni Bernas na ang layunin ng probisyon ay upang “magtatag ng isang prinsipyo,” na kinumpirma ni Ople.
Mga Pinagmulan
ABS-CBN News, SC to tackle Duterte’s medical records, release of prisoners in 1st online session, April 15, 2020
Rappler, Supreme Court to hold first-ever virtual session on prisoner release, Duterte health, April 15, 2020
Manila Bulletin, SC justices hold special full court session on Friday, April 15, 2020
Dino de Leon Facebook account, Petition for Mandamus – De Leon vs. Duterte, April 13, 2020
Office of the Presidential Spokesperson, Presidential Spokesperson Harry Roque’s Malacanang Press Briefing, April 14, 2020
Supreme Court, Justices, n.d.
Official Gazette, 1987 Constitution
Record of the Constitutional Commission Volume II, pp. 458-459
Official Gazette, Philippine Constitution – 1935, 1973
Bernas, J.G. (2011), The 1987 Philippine Constitution: A Comprehensive Reader
Ramos surgery
- Cambridge Dictionary, Carotid, n.d.
- New York Times, Surgery to Clear Artery for Philippine President, Dec. 23, 1996
- Asiaweek, The Country Skips a Beat, n.d.
- Los Angeles Times, President ‘Very Well’ After Artery Surgery, Dec. 25, 1996
Gloria Macapagal-Arroyo 2006, 2009 health condition
- GMA News Online, Vice President: Arroyo illness a reflection of her hard work, July 27, 2006
- Gulfnews.com, Arroyo to go ahead with Spanish visit, June 24, 2006
- Fox News, Philippines President Gloria Macapagal Arroyo Hospitalized, June 22, 2006
- GMA News Online, Palace defends Arroyo: No breast repair, only benign lumps, July 3, 2009
- ABS-CBN News, Arroyo admits she has breast implants, July 3, 2009
- South China Morning Post, Arroyo admits to breast implants, a day after palace’s denial, July 5, 2009
RTVMalacanang, Filipino Community Meeting (Speech) 10/5/2019, Oct. 6, 2019
United States National Institute of Neurological Disorders and Stroke, Myasthenia Gravis Fact Sheet, n.d.
PTV, WATCH: President Duterte’s attendance to the PDP-LABAN campaign rally at Malabon City, April 2, 2019
Johns Hopkins, Buerger’s Disease, n.d.
Mayo Clinic, Buerger’s Disease, n.d.
RTVMalacanang, Peter Wallace Business Forum 12 12 16, Dec. 14, 2016
United States National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases, Acid Reflux (GER & GERD) in Adults, n.d.
United States National Library of Medicine, Barrett esophagus, n.d.
Timeline on Duterte’s health saga (March 2019 – March 2020)
(Ginagabayan ng code of principles ng International Fact-Checking Network sa Poynter, ang VERA Files ay sumusubaybay sa mga maling pahayag, flip-flops, nakaliligaw na mga pahayag ng mga pampublikong opisyal at kilalang personalidad, at pinasisinungalingan ang mga ito gamit ang tunay na ebidensya. Alamin ang inisyatibong ito at aming pamamaraan.)
