Sa mga debate sa plenaryo noong Set. 20 sa panukalang 2024 budget ng Office of the Ombudsman, sinabi ni Manila Rep. Bienvenido Abante Jr., na sinipi si Ombudsman Samuel Martires, na walang batas na nag-aatas sa mga opisyal ng gobyerno na magsumite ng Statement of Assets, Liabilities and Net Worth (SALN). Ito ay mali.
PAHAYAG
Tinanong ni GABRIELA Party-list Rep. Arlene Brosas si Abante Jr., ang sponsor ng panukalang 2024 budget ng Ombudsman sa House of Representatives, kung ano ang palagay ng Ombudsman sa hindi pagsisiwalat ng opisina ng SALNs at ang “non-proactive” na diskarte nito sa lifestyle checks.
Sa isang minutong pagsususpinde ng sesyon na hiniling niya, nahuli si Abante sa livestream ng House of Representatives na nakikipag-usap kay Martires.
Sa pagpapatuloy ng sesyon, sumagot si Abante Jr. kay Brosas:
“Personally, wala akong problema doon sa SALN, eh. I always submitted my SALN properly. […] The thing is, unang-una, ang sabi ng ating Ombudsman, there is actually no law na we should submit the SALN.”
(“Kung ako lang, wala akong problema doon sa SALN, eh. Lagi akong maayos na nagsusumite an aking SALN. […] Ang siste, unang-una, ang sabi ng ating Ombudsman, wala talagang batas na dapat kaming magsumite ng SALN.”)
Pinagmulan: House of Representatives, 19th Congress 2nd Regular Session #23 Budget – HB No. 8980 FY 2024 General Appropriations Bill (2-1), Set. 20, 2023, panoorin mula 47:56 hanggang 48:21
ANG KATOTOHANAN
Bukod sa 1987 Constitution, hindi bababa sa tatlong batas ang nag-aatas sa mga pampublikong opisyal na maghain ng kanilang SALN: Republic Act (RA) No. 3019 (Anti-Graft and Corrupt Practices Act), RA 6713 (1989 Code of Conduct and Ethical Standards for Public Officials and Empleyado), at RA 7160 (Local Government Code of 1991).
Ang Section 17, Article XI ng Konstitusyon ay nag-uutos sa mga pampublikong opisyal at empleyado na “magsumite ng sinumpaang deklarasyon” ng kanyang SALN sa pag-upo sa tungkulin.
Nakasaad dito na ang SALN ng pangulo, bise presidente, mga miyembro ng Gabinete, Kongreso, Korte Suprema at mga constitutional commission at iba pang mga tanggapan gayundin ang mga opisyal ng Armed Forces na may ranggo ng heneral o flag rank “ay isisiwalat sa publiko sa paraang itinakda ng batas.”
Ang RA 3019, na naging batas noong 1960, ay nag-aatas sa “bawat pampublikong opisyal, sa loob ng 30 araw pagkatapos maupo” o bago ang Abril 15 sa susunod na taon, at sa pagbibitiw o pag-tatapos ng termino sa panunungkulan, na maghain ng “totoo, detalyadong sinumpaang salaysay ng mga ari-arian at pananagutan, kabilang ang isang pahayag ng mga halaga at pinagmumulan ng kanyang kita, ang mga halaga ng kanyang mga gastos sa personal at pamilya at ang halaga ng mga income tax na binayaran para sa susunod na nakaraang taon ng kalendaryo.”
Ang RA 6713 ay nag-aatas sa mga pampublikong opisyal at empleyado na magsagawa at magsumite ng sinumpaang SALN, na nagsasaad na ang publiko ay “may karapatang malaman ang kanilang mga interes sa pananalapi at negosyo.”
Nakasaad ang parehong obligasyon sa Section 91, Title III ng Local Government Code of 1991. Gayunpaman, bukod pa sa paghahain ng SALN at pagdedeklara ng mga interes sa pananalapi at negosyo, ang batas ay nag-aatas sa mga opisyal at empleyado ng mga local government units na ilista ang kanilang mga kamag-anak sa loob ng ikaapat na civil degree of consanguinity o affinity na nagtratrabaho sa gobyerno.
Bilang karagdagan, ang Executive Order No. 292, o ang Administrative Code of the Philippines, ay nag-uutos sa mga pampublikong opisyal at empleyado na “magsumite ng sinumpaang deklarasyon” ng kanilang SALN sa pag-upo sa tungkulin.
BACKSTORY
Hinigpitan ng Office of the Ombudsman sa ilalim ng pamumuno ni Martires ang mga patakaraan sa access sa SALNs noong Set. 1, 2020. Sinabi nito na walang kopya ng SALN ang ibibigay sa isang indibidwal na walang notarized letter of authority mula sa kinauukulang public servant.
Binalangkas din ng Ombudsman ang tatlong kondisyon para sa matagumpay na pagbibigay ng access sa isang SALN. Ito ay:
- Kung ang humihiling ay ang lingkod-bayan o ang kanyang awtorisadong kinatawan;
- Ang kahilingan ay mula sa isang utos ng hukuman para sa isang nakabinbing kaso; at
- Kung ang kahilingan ay ginawa ng Office of the Ombudsman’s Field Investigation Office/Bureau/Unit para sa fact-finding investigation nito.
Noong Okt. 16, 2021, iniulat ng Philippine Center for Investigative Journalism ang ilang iminungkahing pagbabago ng Office of the Ombudsman sa RA 6713 na isinumite nito sa Kongreso, at ang mga red flag na itinaas ng mga tagapagtaguyod ng transparency sa panukalang batas.
Kabilang sa mga iminungkahing pagbabagong ito ay ang amyendahan ang Section 8(D) ng RA 6713, na nagsasaad na “walang karagdagang komentaryo” ang dapat idagdag sa pag-uulat ng media ng SALN ng isang tao, at ang paggamit ng media ay “mahigpit na limitado sa pag-uulat ng mga katotohanang ibinigay sa pahayag.”
Ang panukalang pag-amyenda ay umani ng mga pangamba mula sa iba’t ibang grupo, kabilang ang National Union of Journalists of the Philippines, na nagpaalala sa Ombudsman ng mahalagang papel ng media sa paghingi ng pananagutan at transparency mula sa mga opisyal ng gobyerno.
Ibinasura ni Martires ang mga alalahanin sa mga iminungkahing pagbabago, na sinabing ang mga ito ay “walang iba kundi isang pagpapalawak para sa mga layunin ng kalinawan, ng mga probisyon na umiiral na sa batas,” ayon sa isang ulat ng Inquirer.net.
May nakita ka bang kaduda-dudang status, picture, meme, o iba pang post na gusto mong i-fact-check namin? Sagutan lang itong reader request form o i-message sa Viber ang VERA, the truth bot (Philippines).
Mga Pinagmulan
Official Gazette of the Philippines, Republic Act No. 3019, Aug. 17, 1960
Official Gazette of the Philippines, Republic Act No. 6713, Feb. 20, 1989
Official Gazette of the Philippines, Republic Act No. 7160, Oct. 10, 1991
Official Gazette of the Philippines, Executive Order No. 292, s. 1987, July 25, 1987
Official Gazette of the Philippines, The 1987 Constitution, Feb. 2, 1987
Office of the Ombudsman, MEMORANDUM CIRCULAR NO. 1 Series of 2020, Sept. 1, 2020
NUJP, [Statement] Ombudsman should promote transparency, not secrecy, Oct. 19, 2021
Philippine Center for Investigative Journalism, Ombudsman’s draft bill to amend SALN law raises more red flags, Oct. 16, 2021
Inquirer.net, Martires dispels worries about SALN law revisions: No major changes, it’s just for clarity, Oct. 19, 2021
(Ginagabayan ng code of principles ng International Fact-Checking Network sa Poynter, ang VERA Files ay sumusubaybay sa mga maling pahayag, flip-flops, nakaliligaw na mga pahayag ng mga pampublikong opisyal at kilalang personalidad, at pinasisinungalingan ang mga ito gamit ang tunay na ebidensya. Alamin ang inisyatibong ito at aming pamamaraan.)
