Sa klaro kaayong tinguha nga mapaspasan ang pagpasar sa vaping bills, ang 18th Congress nibaliktad sa iyang legislative nga tradisyon o pagtahod sa ilang bugtong kauban nga kanunay nagsupak.
“Sa naandan, kami gitugtan sa pagpangutana sa sponsor og mga kwestiyon atol sa report sa bicam….Ang bicameral report gibasa mga alas 9 sa miaging gabii (Enero 25)…Wa kini sa agenda ug, busa, wa ko nakahibawo nga kini diay tukion,” matod ni Sen. Pia Cayetano, kinsa nagsupak sa balaudnon sukad pa sa sinugdan.
“Di ko mamahimong apil sa balaudnon nga nagmaskara isip usa ka regulasyon sa maayong panglawas,” pagsupak niya atol sa plenary session niadtong Enero 26.” Mao kini ang bersyon nga nagsuporta sa (tabako) industriya ug di sa katawhang Pilipinhon.”
Alang sa mga proponent sa vaping bill, importante kaayo ang oras. Ang balaudnon mamatay kon ang Ubos Balay Balauranan ug Senado mapakyas sa pagtakdo ug uyonan ang balaudnon sa di pa matapos ang 18th Congress. Ang duha ka mga balay balauranan gitakdang mag-recess gikan sa Pebrero 5 ngadto sa Mayo 22 aron paghatag og dan sa lokal ug nasudnong mga piniliay.
Ang “Vaporized Nicotine and Non-Nicotine Products Regulation Act,” nga giduso na ngadto kang Presidente Rodrigo Duterte alang sa iyang pirma, molibkas sa mga probisyon sa Republic Act (RA) 11467 nga gipirmahan niadtong 2020. Ang RA 11467 usa ka amendment sa “sin tax” law nga naglakip sa mga panagang sa paggamit, pagbaligya, paggama, importasyon ug distribusyon sa vapes aron kapanalipdan ang panglawas sa publiko. Ang gimando nga mga pagdili hingpit nga ipatuman sa Mayo.
Gihan-ay nga balaud aron kapanalipdan ug ituboy ang saktong panglawas sa katawhan, ang balaudnon nagpamubo sa edad niadtong mamahimong mabaligyaan sa electronic cigarettes o vapes ug heated tobacco products (HTPs) gikan sa 21 ngadto sa 18; gikuha ang mga gahom sa regulasyon ning mga produktoha gikan sa Food and Drug Administration (FDA) ug gitugyan ngadto sa Department of Trade and Industry (DTI); nagtangtang sa two-flavor limit sa electronic juices; ug nagtugot sa sponsorships lapas sa mga asosasyon sa industriya ug mga kalihukan sa patigayon.
Suma sa giduso sa Ubos Balay Balauranan, ang bicameral conference committee (bicam) nagtugot usab sa mga kompaniya sa sigarilyo sa pagpahigayon og corporate social responsibility (CSR) nga mga kalihukan. Kini naglapas sa WHO Framework Convention on Tobacco Control (FCTC), usa ka international nga kasabutan nga gipirmahan sa Pilipinas niadtong Septiyembre 2003 ug giratipikahan sa Senado sa Hunyo 2005.
Kining gipalabang nga balaudnon wa lang maglangkob sa vapes ug HTPs nga gigama sa industriya sa tabako ug gipamaligya karon. Matod ni Dr. Ulysses Dorotheo, executive director sa Southeast Asia Tobacco Control Alliance (SEATCA), ang nag-ung-ong nga balaudnon naglangkob usab sa umaabot nga mga produkto sa industriya nga mohaum sa kahulogan sa bag-ong mga produktong tabako suma sa gihan-ay sa balaudnon, “tanang mga sagol nga gahi o liquid form, ug tanang mga kabag-ohan, tipik ini may sagol man nga dahon sa tabako isip nag-unang sagol o dunay sagol nga nicotine gikan sa tabako nga gitumong isip puli sa sigarilyo o uban pang masunog nga mga produkto sa tabako.”
Ang mga sakop sa Ubos Balay Balauranan niduso sa pagsukip sa mga pulong “and their devices and novel tobacco products” ngadto sa balaudnon nga bersiyon sa Senado, nga maoy giuyonan nga working draft sa mga nagtagbo. Ang mga nanambong sa bicam naglakip kanila ni Reps. Wes Gatchalian, Rufus Rodriguez, Kristine Singson-Meehan, John Reynald Tiangco, Alfredo Garbin Jr., Sharon Garin, Estrellita Suansing, ug Stella Quimbo. Ang Senado girepresentahan nila ni Senador Ralph Recto, Juan Miguel Zubiri ug Franklin Drilon.
Si manlalaban Antonio La Vina, dean sa Ateneo de Manila School of Government, nihulagway sa kalit nga pag-usab sa Kongreso nga “kahibulongan.”
“Way klaro…Sa legal nga pagkaestorya, ang Kongreso mahimong makausab sa balaud bisan unsang orasa. Usahay, kalit kaayo silang mobalik aron usbon—typo (graphical) nga sayop, naay dili husto…apan dili kini bug-at nga mga rason,” matod niya.
Ang gipaspasan nga pagratipikar sa vaping bill nagpahinumdom kang Dr. Maricat Limpin kon giunsa pagmaneobra sa 12th Congress sa RA 9211, kun Tobacco Regulation Act of 2003. (BASAHA: Sidebar sa industry tactics)
Kini kasaysayan nga nasubli…paglangay sa implimintasyon o pagpugong sa implimintasyon,” matod ni Limpin, executive director sa FCTC Alliance Philippines (FCAP) ug presidente sa Philippine College of Physicians. “Kini nagpahuyang sa atong legislative process tungod kay ang balaud (RA) 11467) wa pa gani hingpit nga napatuman, apan ila na hinuong giusab.”
Nahinumdom si Limpin sa gihuyang nga RA 9211 nga gipugos sa pagpalabang tungod sa gipaabot nga higpit nga WHO-FCTC, ang evidenced-based nga kasabutan nga gitumong aron pagsumpo sa epidemya sa tabako sa kalibutan.
“Mga 1998, gisugdan ang diskusyon sa FCTC, busa among gihingusgan ang pagduso sa pipila ka mga probisyon unta sa RA 9211…Apan dihang ilang nakita nga ang FCTC aprobahan, giunhan sa RA 9211 ang FCTC,” asoy ni Limpin, kinsa nag-monitor sa pagpalabang sa balaud alang sa FCAP ug PCP.
Ang RA 9211 giaprobahan ni kanhi presidente Gloria Macapagal-Arroyo sa Hunyo 2003, tulo ka mga buwan sa wa mopirma ang Pilipinas sa WHO-FCTC ug duha ka mga tuig sa wa ratipikahi sa Senado ang kasabutan. Mga nasod nga namirma sa convention gipaabot nga “show political commitment, not to undermine the objectives set out in it,” matod sa pasiuna sa WHO-FCTC.
Ubos sa Philippine Constitution, ang giratipikahan nga international treaty sama og status sa nasudnong balaud. “Sabta nga dunay mga panagsumpaki, usa ka butang sa miaging balaud nga kinahanglan ipahiuyon…ipahiuli o amendahan,” pagpasabot ni La Vina.
Negusyo midaug sa panglawas
Ang WHO-FCTC ug Tobacco Regulation Act dunay daghang mga probisyon nga nagkasumpaki, usa niini mao ang pagtugot sa representante sa industriya sa tabako nga makalingkod sa Inter-Agency Committee on Tobacco (IAC-T). Ubos sa RA 9211, ang IAC-T dunay “ekslusibong gahum ug gimbuhaton sa pagdumala ug pagpatuman sa mga probisyon” sa balaud. Ang kalihim sa DTI mao ang tsirman sa komitiba, samtang ang kalihim sa Department of Health mao ang vice chair.
Gawas sa representante sa industriya sa tabako, laing mga sakop sa komitiba mao ang mga kalihim sa agrikultura, hustisya, finance, environment and natural resources, science and technology ug edukasyon, administrador sa National Tobacco Administration ug non-government organization (NGO) representative nga gi-nominate sa DOH.
Ang IAC-T nga gipangulohan sa DTI gitan-aw nga labing dakong babag sa tinuod nga pagkontrolar sa tabako. Matod ni Limpin, ang NGO representative sa IAC-T, ang health maoy sagad mapilde sa trade sa komitiba. Mga representante sa departamento sa panglawas ug edukasyon mao lang ang bugtong mga kaalyado sa NGO sa komitiba.
“Kon imong tan-awon ang naglangkob, mapilde gyud mi..wa pa gyud na modapig sa amoa ang DENR…ang agrikultura kanunay nang girepresentahan sa National Tobacco Administration, kinsa makakuha og duha ka botos. Ang DOF, kay ang isyu di man buluhisan, sagad sa industriya, mobotar sa pikas habig..ang DOST kanunay maayo ang katuyoan…ang DOJ kanunay motan-aw sa punto nga legal, balaud,” pagpasabot ni Limpin (sa sagol nga English ug Filipino). Mga abogado maoy nagrepresentar sa Philippine Tobacco Institute, busa ang usa ka representante sa NGO nga di abogado, di makadaug sa diskusyon, dugang niya.
Usa ka bag-ong kongresista sa 12th Congress, si Kong. Rozzano Rufino Biazon sa Muntinlupa niingon nga ang final nga porma sa 9211 maoy lig-ong kamatuoran sa lig-on kaayo nga “pro-tobacco lobby” nga gipangulohan sa mga magbabalaud gikan sa mga lalawigan nga dunay mga tanom sa tabako sa northern Luzon.
“Kaniadto sa 2001, ako nang na-feel…Ang pro-tobacco lobby milampos tungod sa kamatuoran, nga isip regulatory body, ang ilang gihimo mao ang (pagmugna) og komitiba nga gipangulohan sa DTI…Ning kasoha, ang gahum sa komitiba lasaw na, labina kay gipangulohan kini sa DTI,” matod niya.
Kay wa pay kabangkaagan sa pagpanday og balaud, si Limpin nihinumdom nga siya ug ang iyang kaubanan nga health advocates di makasabot kon nganong ang DTI gihimong tsirman sa komitiba ug ang DOH mismo wa gani himoa nga co-chair nga unta ang balaud may kalabutan tanan sa panglawas.
“Niadtong higayuna, wa pa koy kasayuran nga dunay diay pagpanghilabot sa industriya, apan klaro kaayo namo nga dunay lobby. Kusog kaayo ang presensiya sa industriya” matod ni Limpin. Mga representante sa industriya ug mga kongresista “mahigalaon sa usag usa,” dugang niya.
Taktika sa paglangaylangay
Si anhing senador Juan Flavier, kanhi kalihim sa panglawas nga naila sa iyang “Yosi Kadiri” nga kampanya, mao ang bugtong kampeyon sa health advocates, nagduso sa mas lapad ug estriktong regulasyon sa tabako. Unang napili sa Senado sa 1995, iyang gipakigbisugan ang regulasyon alang sa tabako. Si Flavier naa sa iyang katapusang termino dihang giaprobahan ang Tobacco Regulation Act niadtong 2003.
“Gusto niyang mahimo kadtong iyang kabilin. Busa, matod niya “Wa na koy mahimo.’ Usa lang siyang mobotar, busa nihangyo siya og kompromiso…tungod kay kon dili, way balaud nga magkontrolar sa tabako,” paghinumdom ni Limpin.
Si Flavier nasayod nang daan sa kalisod sa pagpatuman sa mga lagda sa pagkontrolar sa tabako. Ang iyang gipangduso nga mga balaudnon sa 10th ug 11th Congress wa moirog. Gikiha pa si Flavier ngadto sa korte sa industriya sa tabako tungod sa pagluwat sa Administrative Order (AO) No. 10 sa rules and regulations sa pag-label ug pag-advertise sa mga sigarilyo. Nidapig ang korte sa industriya; ang DOH niapelar sa hukom.
“Gusto niya nga dunay pahimangno sa panglawas, sa atubangan ug likod sa panel tungod kay mao ni ang AO…Gisupak kini niadtong higayuna busa iya ning gipaapil sa RA 9211…Dihang ang korte nihukom, (kini) ipatuman na sa 2003, ang RA 9211 gipatuman na, busa ang implemantasyon nauswag na sab,” matod ni Limpin.
Bisan tuod kon ang industriya wa na makiglalis nga ang pagpanigarilyo makamatay, wa ni mohunong sa paghagit sa mga tinguha sa pagpatuman sa WHO-FCTC, ug ang RA 9211 mao ang gisandigan sa mga kaso sa korte. Bisan ang IAC-T, diin ang industriya sa tabako dunay representante, wa makalusot sa mga kiha sa mga kompaniya sa tabako.
“Usa ka adlaw sa wa pa gipatuman ang balaud sa hingpit nga pagdili sa outdoor advertising, ang inter-agency committee gikiha…aron ang balaud di mapatuman…Kada kompaniya (nipasaka og kaso), di ang Philippine Tobacco Institute….aron di sila buang tan-awon,” matod ni Limpin, sakop sa IAC-T isip representante sa NGO.
Ang Fortune Tobacco Corp. nipasaka sa kaso sa Marikina City, diin nahimutang ang kompaniya. Ang korte sa Marikina nipabor sa industriya, nipasabot nga ang point-of-sale premises naglakip sa tibuok luna sa yuta diin ang tindahan nahimutang. Kini nagpasabot nga ang advertising materials sa sigarilyo di lang limitado sulod sa bungbong sa tindahan, sukwahi sa interpretasyon sa IAC-T sa tobacco control law.
Ilado nga mga law firm kanunay nagrepresentar sa industriya sa tabako, samtang ang nasobraan sa trabaho ug kuwang og suweldo nga mga abogado sa Office of the Solicitor General maoy nihupot sa mga kaso sa kagamhanan.
Sa Mayo 2010, ang DOH niisyu sa AO No. 13 aron pagpatuman sa Article 11 sa WHO-FCTC, nga nagmando sa mga kompaniya sa tabako sa pagbutang og mga hulagway nga pahimangno inay mga text lang isip pahimangno sa dautang mga epekto sa panglawas. Ang lakang lapas na kaayo sa deadline sa Septiyembre 2008 alang sa pagpatuman sa treaty.
Lima ka dagkong mga kompaniya sa tabako—Fortune Tobacco, Mighty Corp., Philip Morris Fortune Tobacco Corp., Japan Tobacco International ug Telengtan Brothers and Sons (La Suerte Cigar)– nipasaka og managlahing mga kaso sa mga dapit nga nahimutangan sa ilang mga principal nga dapit sa negusyo aron pakgangon ang pagpatuman sa AO.
Ang mga kompaniya sa tabako ningsupak nga ang Article 11 mapatuman lang pinaagi sa pagpalabang ug pagpatuman og nasudnong balaud. Ang ilang katarungan: ang RA 921 klaro kaayong nag-ingon “no other printed warnings, except the health warning and message required [‘NOT FOR SALE TO MINORS’] shall be placed on cigarette packages.” Ang mga korte ninghukom pabor sa mga kompaniya sa tabako; ang DOH niapelar sa hukom ngadto sa Korte Suprema.
Ang petisyon sa DOH wa nay pulos tungod sa pagpalabang sa RA 10643, kun Graphic Health Warnings on Tobacco Products, sa Hulyo 2014. Niadtong higayuna, ang pagpatuman sa AO 13 nalangay na og tulo ka mga tuig.
Ang FDA ug lobby sa tabako
Sa 2012, ang industriya sa tabako nakapuntos og dakong legal nga kadaugan. Nilampos kini sa pagbabag sa gahum sa FDA sa mga produkto sa tabako ug industriya sa tabako. Ang Las Piñas Regional Trial Court nihukom nga ang IAC-T mao lang ang dunay bugtong gahum sa pag-regulate sa mga produkto sa tabako ubos sa RA 9211 ug ang pagbutang niini sa pagduma sa FDA pagpanglapas sa hurisdiksyon sa FDA.
Ang FDA nidangop sa Korte Suprema sa isyu; ang kaso pending pa. Ang ahensiya nipublikar og bag-ong implementing rules and regulations (IRR).
Namulong atubangan sa iyang kaubanan aron pagduso alang sa DTI o IAC-T jurisdiction sa bag-ong mga produktong tabako “ nga sama lang og sigarilyo” atol sa Septiyembre 2021 nga interpellation sa diskusyon sa vape bill, si Cayetano nitumbok nga ang RA 9711, o ang FDA Act, naglakip na unta sa mga sigarilyo.
“Kon ang talahuron naggamit niini nga basehanan, akong pahibaw-on ang publiko, akong pahibaw-on ang atong kaubanan (ang rason) kon nganong dili na kini ubos sa FDA karon tungod kay produkto kini sa cigarette company lobby…ang industriya ni-lobby batok sa hurisdiksiyon sa FDA,” sulti ni Cayetano ngadto kang Senate President Pro Tempore Ralph Recto, ang main proponent sa vape bill.
Ubos sa RA 9711, ang FDA maoy gitudlo nga mangu nga ahensiya nga regulatory sa produkto sa panglawas sa nasod. Kini gimandoan sa pag “ensure the safety, efficacy or quality of health products which include food, drugs, cosmetics, devices, biologicals, vaccines, in-vitro diagnostic reagents, radiation-emitting devices or equipment, and household/urban hazardous substances, including pesticides and toys, or consumer products that may have an effect on health which require regulations as determined by the FDA.”
Ang FDA gihatagan og regulatory power sa vapes ug heated tobacco products (HTPs) atol sa unang regular session sa 18th Congress dihang nipasar kini sa RA 11647, nga gipirmahan ni Duterte sa Enero 2020. Si Cayetano ang nangamahan sa balaud.
Paglegalisar sa vapes ug HTPs pinaagi sa pagpabuhis
Matod ni Dorotheo, ang RA 11467 usa ka compromise bill aron pagseguro sa pagpaumento sa buhis sa sigarilyo. Matod niya nga ang mga departamento sa panalapi ug panglawas nagduso sa mas taas nga buhis sa mga sigarilyo, apan sa katapusang minuto, si Recto nisukip sa probisyon nga nagpahamtang og buhis sa e-cigarettes ug HTPs nga mas ubos kay sa sigarilyo. Ang katarungan: kini nga mga produkto “95% less harmful” kay sa sigarilyo, pangangkon nga gilalis sa mga awtoridad sa panglawas. (BASAHA: Sidebar on harm reduction)
Si Biazon nagtuo nga ang HTPs, nga naggamit sa tabako, kinahanglan ubos sa RA 9211 ug pahamtangan og buhis nga mas taas kay sa sigarilyo. Apan kini gitipon sa vapes isip hulip sa paggamit og tabako.
“Mao ni ang hostage type nga taktika tungod kay kon di aprobahan, ang mas taas nga buluhisan sa sigarilyo di maaprobahan. Busa ang DOF ug DOH niingon ‘sugot na lang mi..amo ning dawaton aron atong makuha ang mas taas nga buluhisan sa mga sigarilyo,” matod ni Dorotheo. “ Sa pagbuhis kanila, sila (e-cigarettes ug HTPs) nahimong lehitimo. Di sila ma-banned.”
Samang taktika gigamit sa ubang mga nasod sama sa Indonesia, nga way regulasyon sa bag-ong mga produktong tabako hangtod ang ministro sa panalapi nakahukom sa pagpatuman og mga buluhisan nga nagligalisar sa “sin” product.
Tungod sa hangyo sa mga magbabalaud, ang industriya sa tabako gihatagan lamang og 18 ka mga buwan gikan sa pagluwat sa IRR sa pagtuman sa mga rekisito sa RA 11467. Lakip sa pabiling wala mapatuman mao ang lalisunon nga mga probisyon sama sa hurisdiksiypon sa FDA sa vapes ug HTPs, ang 21 anyos nga minimum nga edad nga makagamit niini, ug ang duha ka flavor nga limit sa electronic juice.
Duterte: Vapes ug HTPs makahilo
Mga duha ka buwan sa wa pa pirmahi ang RA 11467 niadtong 2020, si Duterte, inila nga anti-smoking advocate, nipahibawo nga siya mo-ban sa vapes ug HTPs kay sila “makahilo.” (READ: Sidebar on flavors)
Wa pay duha ka semana sa wa pa anti-vape pronouncements sa presidente, ang FDA nipahibawo sa temporaryong suspensiyon sa AO 7, ang revised rules and regulations sa vapes ug HTPs, aron pagtuman sa injunction nga giluwatan sa Pasig Regional Trial Court nga nagtugot sa petisyon sa usa ka tigbaligya og vape. Ang AO 7 giluwatan aron pagsuporta sa Executive Order (EO) 26, nga gipirmahan ni Duterte sa 2017, nga nagpatuman og ban sa tibuok nasod sa pagpanigarilyo sa sigarilyo ug tabako sa publikong mga lugar ug paggamit sa HTPs.
Apan si Duterte sa Pebrero 2020, nituman sa iyang gisulti, ug niluwat sa EO 106, nga nagmando sa pag-ban sa paggama, pag-apod-apod, marketing ug pagpamaligya sa wa marehistrong e-cigarettes ug HTPs ug ang ilang paggamit sa publikong mga lugar. Sa iyang suwat ngadto sa Senate president ug speaker of the House, si Duterte “instructed the FDA to formulate the intended regulatory framework and relevant agencies to immediately operationalize” sa EO 106.
Ang health advocates nikonsiderar sa RA 11467 nga kadaugan batok industriya sa tabako, apan ang kalipay kadiyot ra. Dihang nibukas ang ikaduhang regular session sa 18th Congress nga gibuksan sa Hulyo 2020, ang vape bills, sagad nag-implementar sa wa pa mapatuman nga mga probisyon sa RA 11467, maoy giuna aron sa paghimo og balaud. Sagad sa giduso nga mga kausaban naa sa regulasyon, nagsundog sa pattern sa RA 9211 ug nihatag sa DTI og hurisdiksyon, taliwa sa uban. (READ: Sidebar on regulation)
Gipaabot na kini ni FDA director-general Eric Domingo.
“Nakahibawo na mi (mga regulatory nga regulasyon) maoy targeton bisan kon ang (RA) 11467 gituki pa, pipila ka mga kongresista ug senador nangutana na—nganong taas kaayo ang age limit, nganong gilimitahan ang flavors…Bisan kon ang balaud napasar na, kita nasayod nga ang mga probisyon niini maoy atong panalipdan,” matod ni Domingo. “Tukma kon kanus-a ang transition period hapit na mapupos, niduso dayon sila sa bag-ong gisugyot nga balaud ug kita nakahibawo nga ila na ning giplano.”
Kalig-on sa kadaghanon batok scientific data
Wa magkuwang sa mga supporter ang industriya sa tabako sa Ubos Balay Balauranan. Sa Mayo 2018, ang 17th Congress nisagop sa House Resolution 1885, nag-aghat sa DOH sa pagpalambo sa paghimog mga lakang aron maminusan ang kadaut isip tipik sa nasudnong pamaagi sa tobacco control, labina sa paggamit sa e-cigarettes isip alternatibo alang sa mga hinabako.
Ang mga pagtuki sa balaudnon nga naghulma sa vape bill sa Ubos Balay Balauranan maoy nagpaklaro diin ningdapig ang mayoriya sa mga magbabalaud sa 18th Congress.
Giimbetar isip eksperto nga panelist sa mga hearing, si Dr. Rizalina Gonzalez, chairperson sa Philippine Pediatric Society-Tobacco Control Advocacy Group, nahinumdom nga gisalikway gilayon sa pipila ka mga magbabalaud ang mga pagtuon nga wa magsuporta sa ilang position.
Usa ka magbabalaud giingong nisulti kaniya.” Wa ka masayod sa imong gipanulti, Doktor.” Lain ang prangka nga nisulti. “Di ko motuo niana.”
Matod ni Dorotheo, usa ka party-list representative nikasaba sa FDA tungod sa pagsulti nga ang “nicotine usa ka hilo.” “Ayaw ko og sultihi nga kana hilo. Kay kon dili, di ko maminaw nimo,” nikutlo siya sa gisulti sa magbabalaud. Siya nidugang: “ Kana technically husto. Kon mobukas ka og pharmacology textbook, ang nicotine sa tinud-anay giila nga hilo.”
Nalambigit sa tobacco control advocacy sud na sa mga dekada, si Dorotheo niingon “Wa mi makadungog og mga kongresista nga nisulti og ingon ana kaniadto.”
Naobserbahan ni Gonzalez nga ang mga magbabalaud, sa pikas bahin, mas bukas ug matinahuron sa mga eksperto nga nagrepresentar sa tobacco industry.
Siya nahinumdom nga bisan kon siya ug si Dorotheo sayo nga mangabot, “ibutang mi sa kinatumyan ug ang kadtong naa sa industriya tupad sa mga magbabalaud….nagsige sila og ingon ‘naa tay mga bisita dinhi ug maminaw kita nila, silang tanan gikan sa Singapore.”
Bisan sa bugnaw, kon di man gani di mahigalaon nga pagtagad ngadto sa health advocates sa House, si Domingo di gihapon makadawat sa kamatuoran nga ang Kongreso nibalitok sa kaugalingon sulod sa 18 ka buwan, wa gani mopatuman sa miaging naaprobahan nga mga probisyon.
“Mao ra gihapon ni nga House, sama nga Senado…ang nipalabang. Nipakita mi sa sama nga mga data, ug bisan gani ang bag-o nga data, apan ning higayuna pilde mi…Wa mi magsukad sa bisan asa lang. Gitun-an kini namo pag-ayo, nangutana mi sa mga eksperto…Lisod kaayong sabton kon unsay nahitabo,” matod sa kanhi FDA head. Gawas sa mga dokumento nga gipresentar sa DOH ug FDA, ang World Health Organization niduso og daghang mga data ug nipadayag sa ilang grabeng pagsupak batok sa vaping.
Ang mga tawo nga makaginansiya ani mao ang gikan sa industriya sa tabako,” matod ni Domingo. Ang health advocates napilde sa gubat tungod kay wa silay igong gidaghanon sa Kongreso.
“Importante kaayo nga duna kay igong gidaghanon. Mao ni ang gitrabaho sa interest group. Nasayod na kita sa kasaysayan ang naandang gibuhat sa industriya sa tabako mao ang agresibong pagbitad sa mga tawo ngadto sa ilang habig, ug ang resulta nahitabo nga daghan ang naa sa ilang habig pabor sa regulasiyon sa DTI. Mao ni ang nahitabo. Sa level sa committee, sa sinugdan, dinhi sila nanginahanglan og numero,” pagpasabot ni Biazon.
Wa makitang mga kamot nga nagpaluyo sa mga balaudnon
Ang vape bills sa sinugdan gi-refer ngadto sa committee on health nga gipangulohan ni Rep. Angelina “Helen” Tan sa lalawigan sa Quezon. Dihang ang mga proposal nga nagduso nga ihatag sa DTI ang hurisdiksiyon sa vapes, ang mga balaudnon giduso nga maglakip na sa committee on trade. Dihang ang balaudnon gitugyan ngadto sa technical working group (TWG), ang committee on trade maoy nihimo sa inisyatiba.
Ang health advocates nikonsiderar kang Tan nga kaalyado. Apan sila, hinunoa, nakaobserbar kang Tan sa “di naandan nga kakuwang sa kaagresibo” nga batasan atol sa mga hearing.
Si Ralph Degolacion, project manager sa public health think tank Health Justice Philippines, niingon nga si Tan hayan ubos sa pressure gikan sa mas senior ug mas gamhanang mga sakop sa House. “Bukas na ni nga sekreto sa Ubos Balay Balauranan nga kon kabahin na sa mga balaudnon nga may labot sa tabako, ang Northern Luzon Alliance ang bahala ini,” matod niya.
Gisuwayan sa VERA Files ang pagkuha sa habig ni Tan sa estorya, apan wa siya nitubag sa pagsuwat niining artikulo. Ang magbabalaud nidagan isip gobernador sa Lalawigan sa Quezon.
Sagad ang mga pagtuki ug pagtrabaho sa vape bill gihimo sa TWG, diin ang mga magbabalaud aktibong nangapil. Sa ubang mga higayon, ang TWGs gilangkuban sagad sa technical legislative staff nga gitahasan sa paghiusa sa balaudnon nga gituki sa komitiba diin nahitabo ang mga debate.
Di sama sa ubang committee hearings, ang TWG proceedings wa gidukomento ug kini nakatabang sa pag-umol sa vape bill.
“Pipila ka mga magbabalaud way uwaw nga moluwat og mga pamahayag o mga desisyon nga di popular o hayan magpakita sa iyang agenda nga makadaut ngadto sa stakeholders…Mao na ang nahitabo…ug naa silay numero,” matod ni Biazon.
Dihang gitumbok nga ang FDA mao ang hustong ahensiya nga mag-regulate sa bag-ong mga produkto sa tabako tungod sa pangangkon nga ang “vapes ug HTPs mas luwas nga alternatibo sa panabako” may kalambigitan sa panglawas, ang mga proponent kuno nanglaktaw. “Ilang giusab ang kahulogan. Ilang gitangtang ang termino gikan sa balaud ug gipakita kunohay nga kini may kalambigitan sa panglawas,” matod sa magbabalaud gikan sa Muntinlupa.
Base sa mga gipanulti niadtong mga nakatambong sa mga hearing, ang mga proponent sa vape bill hingpit nga nagsuporta sa mga representante sa industriya, naghiusa sa ilang pag-uyon sa mga punto nga giisa. Wa sab magpalabaw ang mga party-list representative. Ilang gituis ang isyu nga nahimo na hinuong pro-health—naghatag og kapilian sa mga hinigarilyo nga gustong moundang.
Apan pipila sa mga magbabalaud nanobra, ilang gibasa ang mga argumento ug position papers sa industriya sa tabako aron pagpasabot sa ilang baruganan.
Sa dihang init pa ang mga hearing, mga hulagway sa mga magbabalaud nga nanambong og conference sa United Kingdom nga nakigpangaon uban sa mga abogado sa Philip Morris nakita sa social media. Pipila sa nangapil sa biyahe sa London mao ang mga nangamahan sa vape bills. Lakip sa mga argumento nga gigamit sa mga vape proponent gibase sa mga pagtuon nga gihimo sa London.
Sabotsabot
Sa usa ka research nga gipahigayon sa industriya sa tabako sa Pilipinas sukad sa 1960s nakabantay sa reputasyon sa naandan nang pulitikanhong kurapsiyon. Nagkutlo sa dokumento sa Philip Moriss sa 1962, matod sa pagtuon, “mga inilang pulitiko mahimong mabayran aron i-release ang tabako nga gipugngan aron di mabaligya.”
Dihang gipangutana kon ang vape bill di ba produkto sa sabotsabot, si Biazon niingon nga panagna ra ang iyang iyaha nga dunay sabotsabot. “Apan wa koy bisan usa nga ebidensiya nga magmatuod. Mao lang ni ang….ang pamaagi nga akong nahibaw-an kon unsa ang sistema ug unsa ang mga kahuyangan ug mga oportunidad, busa makaingon ko nga oo, kini posible nga nahitabo,” dugang niya.
Giangkon ni Biazon nga wa siyay lig-ong ebidensya nga nanghilabot ang industriya sa tabako apan “akong nabantayan nga dunay aktibong pagpanghilabot sa usa ka lobby karon nga nahibawo na ko sa sistema.”
Dunay grabeng pressure sa pagpasar sa vape bill nga magpahuyang sa health safeguards sa RA 11467 sa di pa ang hingpit nga pagpatuman sa Mayo.
(Ang mga pangatake) wa mohunong. Matag higayon nga ang Department of Health o FDA mobuhat o mosuway sa pag-regulate ini nga mga produkto, kanunay nga naa dayoy hugot nga mga pagsupak,” matod ni Domingo. (BASAHA: Sidebar on Emasculating FDA)
Kridibilidad sa FDA gikwestyon
Ang FDA bangis nga giatake sa dihang naa pa sa kinatas-an ang mga hearing sa vape bill tungod sa pagdawat og $150,430 (gibana-banang mga P7.5 million) grant gikan sa Bloomberg Philantrophies ug The International Union Against Tuberculosis and Lung Disease (The Union) aron pagpalig-on sa kapasidad sa regulasyon sa ahensiya. Nilanat ang proyekto gikan sa Pebrero 2017 ngadto sa Hunyo 2020.
Ang Bloomberg Philantrophies ug The Union mga organisasyopn nga non-profit nga aktibo sa pagpanginlabot sa away batok sa paggamit sa tabako sa tibuok kalibutan.
Namasangil ang mga magbabalaud nga ang mga grant ani nga mga organisasyon sama sa “pagpanghilabot sa mga langyaw”, nga “makapahuyang” sa soberanya sa nasod. Ang FDA gipasanginlan nga nakalapas sa tulo ka mga balaud tungod sa pagdawat sa grant: The Code of Conduct and Ethical Standards for Public Officials and Employees (Section 70, RA 6713); Foreign Agents Act (Section 11, Batas Pambansa Blg. 39); ug Anti-Graft and Corrupt Practices Act (Section 3 (e), RA 3019).
Si Deputy Speaker Deogracias Savellano sa Ilocos Sur, giila nga pangu nga de facto sa pro-tobacco Northern Luzon Alliance, ug si Rep. Estrellita Suansing sa Nueva Ecija, ning-awhag sa House committee on good government sa pag-imbestigar sa “kwestyonabling pagdawat og pundo sa FDA.”
Gigaling atol sa inquiry, ang mga opisyal sa FDA ningtumbok sa RA 9711 nga nagtugot sa ahensiya sa pagdawat og grants, mga donasyon, ug uban pang mga hinatag gikan sa lokal ingon man sa gawas nga mga tinubdan basta nasunod lang ang nakalatid nga mga kamandoan ug regulasyon. Ang mga pundo, gigamit sa pag-hire og dugang personnel, pagpalit og reagents ug pagtukod og information technology system, hingpit nga gi-audit, ug ang wa magamit nga P1.6 million gibalik ngadto sa funder.
“Ingon nila nga conflict of interest, apan ang Civil Service dunay mga kamandoan nga nagtugot sa grants ug ang FDA, sa iyang bahin, akong gitan-aw ang mga dokumento, nisunod sa tanan, ug (gisegurado) nga way conflict of interest,” matod ni Domingo.
Ang ahensiya ug DOH nakigtambayayong sa mga partner nga dunay samang mga tumong, tataw sa kanhi pangu sa FDA. Tungod kay wa may makaayo sa lawas sa paggamit og tabako, si Domingo niingon nga kini “natural nga kaaway” kon panglawas ang hisgutan.
Nidemanda ang mga magbabalaud og balanse nga pagtubag sa mga kabalaka sa industriya sa tabako ug panglawas sa publiko. Nagkadaiyang mga argumento gipatugbaw aron kapanalipdan ang industriya—pagpaumento og mga buluhisan, pagmugna og mga trabaho, pagpanalipod sa tawhanong katungod o kagawasan sa pagpili, pagsuporta sa arte ug paugnat sa kusog, magtugot sa corporate social responsibility nga makatabang niadtong mga nanginahanglan, ug uban pa.
Apan alang kang Domingo, klaro na kaayo kon unsay barugan: “Kon hisgutan na gani ang panglawas sa publiko, ang panglawas sa publiko gikinahanglan nga kanunay maoy mahinungdanon, kinahanglan nga maoy kanunay mopatigbabaw.”
Hangtod karon, si Rodley Carza, pangu sa DOH Policy and Technology Division, di pa makalimot kon giunsa pagbugalbugal ang mga opisyal sa FDA atol sa mga hearing sa House. “Presko pa kaayo sa akong panumdoman. Klaro kaayo nga ang mga representante sa executive branch gihulga. (Ako) ako gyung nakita (mga magbabalaud) wala maminaw,”paghinumdom sa focal point sa ahensiya sa tobacco control.
“Di ta makasulti unsa ang ilang tumong sa likod niini, apan kanunay ming nagsulti nga ang balaudnon nasukwahi sa gipunting nga mga katuyoan sa balaudnon,” matod ni Carza.
Legal nga pagmaneobra batok sa pagkontrolar sa tabako
Nagtuo si Domingo nga ang pag-atake sa FDA usa ka legal nga pagmaneobra aron pagpawagtang sa gana ug magpugong sa mga tawo nga sama og interest nga magtambayayong alang sa komon nga kawsa. Siya niingon nga ang pamaagi gisuwayan usab sa ubang mga nasod.
Atol sa inquiry sa committee on good government, mga magbabalaud nikwestiyon sa kalihitimo sa Joint Memorandum Circular(JMC) 2010-01 on the Protection of the Bureaucracy Against Tobacco Industry Interference, nitumbok sa “kahuyang sa pamaagi.”
Giluwatan sa DOH ug Civil Service Commission niadtong Hunyo 2010, ang JMC maoy pagpatuman sa probisyon sa WHO-FCTC nga nagdili sa “wa kinahanglanang interaksiyon” sa industriya sa tabako. Ang memorandum, nga gipirmahan ni kanhi-CSC chair Francisco Duque III ug Health secretary Esperanza Cabral, naglakip sa tanang mga opisyal sa kagamhanan ug mga kawani, apil ang mga magbabalaud, bisan unsa pa ang ilang status.
Mga magbabalaud ningsupak nga ang CSC usa ka collegial body ug si Duque way katungod sa pagpirma alang sa kinatibuk-ang board nga way pagtugot. Ang lapso sa pamaagi naghimo sa JMC nga void ab initio (gikan pa sa sinugdan),” matod pa nila.
Apan, matod ni La Vina, ang Kongreso di makadeklarar sa buhat sa executive nga way bili o legal. Ang hukom sa judiciary mao lay makabaliktad niini.
Dugang pa, ang CSC chair makapirma alang sa tibuok komisyon tungod kay giasumer nga siya dunay pagtugot sa board, pagpasabot ni La Vina. “Wa ka may hiniusang memorandum tali sa duha ka mga ahensiya nga ang tanang mga commissioner gipapirma, di ba?,” dugang niya.
Karon nga gipangulohan ni Duque, ang DOH gilabhan atol sa hearings kalabot sa FDA grant tungod sa wa pagdawat sa 30 ka respirators nga gidonar sa pribadong foundation nga nalambigit sa industriya sa tabako taliwa sa Covid-19 pandemic tungod sa JMC. Si Rep. Rufus Rodriguez sa Cagayan de Oro nihulagway sa hukom sa DOH nga “kriminal nga pagpabaya.”
Ang health department nitaho nga ilang gipaspasan ang dinaliang delivery sa mga makina sa tunga-tunga sa 2021 ngadto sa 10 ka pribadong mga ospital sa donor aron magamit sa mga pasiyente sa Covid-19.
Mga organisasyon nga nalambigit sa industriya sa tabako nangdonar wala ug tuo ngadto sa mga ahensiya sa kagamhanan ug mga hurisdiksiyon sa mga pulitiko nga kalapasan sa JMC ug WHO-FCTC. Ang giduso nga vaping bill nagtugot sa mga kalihukan sa industriya sa tabako nga may kalambigitan sa CSR, nga magguba sa firewall nga gitinguha sa JMC ug WHO-FCTC nga tukuron taliwa sa byurukrasiya ug industriya sa tabako.
Alang kang Carza, ang pagsuway sa pag-usab o paglibkas sa JMC usa ka klarong timailhan sa pagpanghilabot sa industriya sa tabako. “Sa nanglabay nga katuigan, atong nakita nga gihingusgan pa og maayo sa industriya sa tabako ang ilang pagpanghilabot, kana among nasinati ug kini nakapabalaka kaayo namo. Nakakita mi sa mga ebidensiya. Sa pagkatinuod dunay House resolution nga nagdeklarar niini, o nisumpaki, nga kini sa pagkatinuod unconstitutional,” matod niya. “Way hukom sa hukmanan o bisan unsa nga desisyon nga nagwagtang sa nahisgutang polisiya. Kami magpabilin nga magmatinud-anon sa pagpanalipod sa byurukrasya gikan sa pagpanghilabot sa industriya sa tabako.”
Katingad-an, usa ka draft report sa committee on good government and public accountability kalabot sa FDA o grant inquiry gi-upload sa US-based nga website ug portal sa lokal nga media mga duha ka semana sa wa pa kini giduso ngadto sa Speaker ug mga kopya gipadala ngadto sa hingtungdang mga ahensiya.
Buzzer beater
Ang House Bill (HB) 9007, ang Non-Combustible Nicotine Delivery Systems Regulation Act, napasar sa ikaduhang pagbasa sa Mayo 19, 2021, ug sa ikatulong pagbasa paglabay sa usa ka semana diin 192 ang yes ug 34 ang no votes nga dunay upat ka abstentions.
Ang pag-aprobar sa balaudnon, gitipon ang 23 ka mga balaudnon nga co-authored sa 154 ka mga representante, usa ka buzzer-beater, napasar mga walo ka adlaw na lang unta sa way gitakdang petsa sa adjournment sa ikaduhang regular session sa 18th Congress.
Ang House vape bill gi-refer dayon ngadto sa Senate committee on trade nga gipangulohan ni Senador Aquilino Pimentel III.
Si Recto, kinsa mao ang chair sa subcommittee ubos sa trade panel, wa mag-usik sa panahon ug nipahigayon gilayon sa hearings sa vape bill, nga daghan kaayo og kapupareha sa HB 9007—nagtangtang sa regulatory powers sa FDA ug nibalhin niini ngadto sa DTI, nagpaubos sa edad sa makapalit gikan sa 21 ngadto sa 18 anyos, nagtugot sa daghang multiple e-juice flavors ug pag-advertise sa internet, taliwala sa uban.
Unsay nahitabo sa proposed nga balaudnon sa vape sa House gisubli sa Senado. Kadtong ning-file sa committee on health ubos ni Senador Christopher Lawrence “Bong” Go didto napunta sa committee of trade.
Ang nakugang nga Cayetano nikwestiyon sa pagbalhin. Ang prangkang tigpanalipod sa vape, si Recto nitubag nga ang pagbalhin hukom sa plenary, ug, matod ni Zubiri, si Go wa mosupak. Si Go kanhi special assistant ni Presidente Duterte, kinsa naila nga batok sa smoking ug vaping.
“Sa usa lang ka hearing, ang sub-committtee ni Recto nakahimo dayon sa iyang gihiusa nga balaudnon alang sa ikaduhang pagbasa,” nahinumdom si Dorotheo, kinsa kanunay nag-monitor sa congressional hearings sa tobacco control sa daghan nang mga dekada.
Gikan sa lalawigan sa Batangas, diin nahimutang ang $300 milyunes nga planta sa Philip Morris, si Recto mao ang nangamahan sa SB 2239, ang katugbang nga balaudnon sa HB 9007 sa Senado.
Atol sa interpellation sa SB 2239, nga gi-live streamed pinaagi sa Facebook online, si Recto niinsister nga ang vapes mas dili makadaut, busa, maayong alternatibo sa mga produkto sa tabako. Siya nangangkon nga mas maayo na ang iyang gipamati sukad siya nibalhin sa vapes. Dihang gipangutana ni Go kon nganong siya wa pa makabiya sa bisyo, ang senador niingon, ‘hapit na’, nidugang ang ang pagbiya padayong trabahuon.
Matod ni Recto, ang DTI mao ang mas haum nga mo-regulate sa vapes ug HTPs tungod kay sila “consumer” products– “electronic product,” “not medicine.” Matod ni Sen. Imee Marcos, sa lalawigan sa Ilocos Norte nga gigikanan sa tabako, nga ang bag-ong mga produktong tabako way pharmaceutical claims ug busa, kinahanglan ubos sa DTI.
Gitumbok usab ni Recto ang pakisusi nga gipahigayon sa Ubos Balay Balauranan nga namasangil nga ang FDA biased, ug niinsister nga ang DTI dili.
Sa iyang pag-insister nga ang vapes consumer products ug ang DTI dunay kapasidad ug kapabilidad sa pag-regulate ning mao nga mga bag-ong produkto sa tabako, si Recto niingon atol sa Disyembre 6 nga plenary session nga “sa akong nasabtan nga sila (DTI) nakapalit na og ekipo aron luwas nga maka-regulate ning mao nga mga produkto.”
Nakugang si Cayetano sa gibutyag. “ Ang talahuron nagpasabot nga bisan kon wa tay balaud nga nagtugot sa DTI sa paggasto og kwarta niini..ako ning kwestiyunon…Akong susihon ang ilang pagpamalit tungod kay wa kini gitugot. Wa silay awtoridad ubos sa balaud karon…gawas kon sila gisaaran sa tobacco lobby o bisan kinsa nga ang balaud mabaliktad ra,” matod niya.
Nitubag si Recto: “Nagsulti lang ko sa kamatuoran. Di man akoy namalit alang sa DTI. Ang DTI dunay ekipo. Sa wa pa ang sin tax law, sa akong nasabtan nga kini nga produkto gi-regulate na sa DTI.”
Ang vapes ug HTPs wa gi-regulate ubos sa DTI sa wa pa ang sin tax law. Ang regulasyon ning mao nga mga produkto ubos sa FDA, base sa FDA law ug Consumer Act. Sa 2014, ang DOH pinaagi sa AO 8 ni-classify sa vapes isip pharmaceutical products nga i-regulate sa FDA. Ang implementing rules and regulations sa paggama ug pagbaligya sa e-cigarettes nga giluwatan sa DOH sa 2019 naghatag sa mga tiggama, tigbaligya, tig-apod-apod ug exporters hangtod sa Oktubre 2019 sa pagtuman sa AO 7 sa Nobiyembre 7, 2019 tungod sa preliminary injunction nga giluwatan sa Pasig City regional trial court.
Atol sa Senate hearings sa sin tax law sa 2019, si Sen. Francis Tolentino nipadayag sa iyang tumang kaguol nga “ang nasod walay regulasyon sa mga produkto samtang ang mga balaudnon nga nagpalig-on ug naghatag og gahum sa FDA ug aron ang FDA magbantay usab sa mga regulasyon sa ubang mga nasod, pending pa gihapon sa Kongreso.”
‘Mga anak’ sa industriya sa sigarilyo
Si Cayetano nitubag sa depensa ni Recto punto-por-punto, sa pag-ingon nga ang mga probisyon nga iyang giduso naghimo sa mga sakop sa chamber nga “kuyaw madala” sa lobby sa tabako. Iyang gitawag ang bag-ong mga produkto sa tabako nga mga anak sa industriya sa sigarilyo ug maoy bag-ong paagi sa pagpalapad sa pagpanghilabot sa tabako.
“Wa may sayop kon kini imong tan-awon sa industriya nga lehitimong giila sa Pilipinas nga mopahibawo sa ilang baruganan. Nakigsulti mi nila, apan kini makaguol nga reyalidad nga nagpadala kita ning matanga sa pagpamugos nga unta ato na man ning nahusay pinaagi sa balaud.
“Pinaagi sa subling pagbukas ini, naghatag kita og dalan sa usa ka lig-ong industriya sa pag-lobby sa atoang kaubanan ug nagmahay ko nga atong gibutang ang atong kaugalingon ning matanga sa posisyon tungod kay ato na man kining nahukman ug kana nga desisyon mao ang balaud karon…Kining mga pulitikanhong desisyon atoang gihimo tungod kay kini sila lig-ong grupo sa lobby…Wa gani kita sa laing Kongreso. Mao ra ning mga sakopa sa Kongreso nga nagsugod sa pagtuki ning mga puntoha nga unta, maghisgot unta kita og laing mga isyu,” matod ni Cayetano, chair sa ways and means committee.
Sila si Cayetano ug Recto kanunay nagkalalis sa interpellations nga tungod ani, niabot sa punto, nga si Senate President Vicente “Tito” Sotto III nikomentaryo nga ang debate kon ang DTI o FDA duna bay jurisdiction sa vapes nilanat na og kapin sa usa ka oras nga way nakab-ot nga kasabutan. Ni-moved si Zubiri nga botaran ang proposed provision aron ang chamber makapadayon sa mga amendment.
Lima ka proposed nga mga amendment ang gipabotaran:
1) Sa Deklarasyon sa Polisiya—paggamit sa gidawat sa tibuok kalibutan nga standards sa produkto ug panglawas sa pag-regulate sa vapes ug HTPs
2. Sa definition sa vaporized nicotine ug non-nicotine nga mga produkto—ipabilin ang kalainan tali sa vapes ug HTPs. Ang vapes mao ang vapor products samtang ang HTPs mao ang produkto sa tabako.
3. Minimum nga edad sa registration—ipabilin ang minimum nga edad nga 21 sa mahimong makapalit
4. Sa registration sa produkto—ubos gihapon kini sa FDA ug DTI
5. Ang exclusive jurisdiction sa DTI sa pag-regulate ning mao nga produkto- ipabilin ang kasamtangang jurisdiction sa FDA (sa kaluwasan ug devices) ug sa DTI.
Ang pagbotar nakapahuyang sa mga regulasyon
Bugtong sila lang si Cayetano ug Go ang ningbotar sa tanang amendments sa SB 2239. Apan atol sa katapusang voting sa balaudnon, si Go ni-abstain ug si Cayetano nahimong bugtong makanunayon nga anti-vape champion.
(Tan-awa ang infographic kon giunsa nila pagbotar)
“Ang Senate Bill 2239 nagbaliktad sa mga lakang nga gitumong pagpanalipad nga kita isip Kongreso, nga kita isip Senado, atoang gibutang. Nganong ato man ning gibaliktad?,” pangutana ni Cayetano. “Atol sa pagtuki sa sin tax bills mga duha ka tuig ang nakalabay….matag usa nidawat, suma sa akong nahinumduman, kini mga sin product. Kini mga produkto nga makadaut. Wa ni gituki. Sa pagkatinuod, ang kwestyon kon unsa ka grabe sila makadaut,” paghinumdom niya.
“Kita niusab sa pag-imbento sa mga lagda sa atong mga ahensiya sa kagamhanan….Unsa may negusyo sa Department of Trade and Industry nga sila may mo-regulate sa panglawas?,” subling nangutana si Cayetano human ang iyang mga kauban sa Senado ningbotar sa pag-aprobar sa vape bill.
Sa review sa Senate journal nagpakita nga ang SB 1074 giaprobahan sa third reading sa unang regular session sa 18th Congress nga dunay 20 ka “yes votes” ug way objections. Ang balaudnon nagpahamtang og mga buhis sa ilimnong makahubog, vapes ug HTPs ug gilakip sa regulatory provisions, nga karon giamendahan sa chamber pinaagi sa SB 2239.
Si Senador Emmanuel Pacquiao ni-move sa pagbutang sa vapes ug HTPs ubos sa regulatory provision sa FDA. Apan, matod ni Zubiri, si Recto nisupak tungod kay ang HTPs mga produktong tabako, ug busa, kinahanglang i-regulate sa IAC-T. Si Sotto niklaro nga si Recto nitumbok lang nga wa na kini kinahanglana, kay naa na ang Tobacco Regulation Act.
“Si Senador Recto nipadayag nga ang rason nga nga siya gusto nga ang Department of Industry ilambigit kay kinahanglan nga mao kini ang mangu nga ahensiya kon may kalabutan sa isyu sa kaluwasan sa gadgets maoy hisgutan,” mabasa sa journal.
Ang amendment ni Pacquiao nakakuha og 10 ka “yes” ug 9 ka “no” votes nga dunay usa ka abstention. Sa pagpasabot sa iyang pagbotar, siya niingon nga nibotar siya og “yes” bisan kon di siya pabor sa proposal kay gusto siyang ipakita nga nisuporta siya kang Cayetano.
Ang pasiunang giaprobahan mao ang proposal ni Tolentino, nga nagtakda sa minimum nga edad nga dunay access nga mao ang 25 anyos, apan si Zubiri ni-moved sa pagrekonsiderar sa giaprobahan ug ang mga magbabalaud ningbotar nga nagpaubos ngadto sa 21 anyos.
(BASAH: Side bar sa edad)
Sa kinatibuk-an sa mga pagtuki, si Recto hingpit nga niduso sa bag-ong mga produkto sa tabako nga di kaayo di makadaut nga alternatibo sa regular, naandan nga mga sigarilyo. Sila si Zubiri ug Sotto ning-uyon niya.
Sa pikas bahin, si Tolentino gusto nga i-ban ang vapes ug HTPs hangtod nga ang pangangkon niini labot sa panglawas mapamatud-an sa siyensiya. Iyang gitumbok ang circular sa WHO nga ang bag-ong mga produktong tabako di luwas nga marekomendar alang sa paggamit tungod sa wa pa mahibaw-ing mga hinungdan nga gilambigit sa paggamit niini.
Ang vapes ug HTPs mahimong makadaut sa mga regulasyon nga nagkontrolar karon sa tabako, matod ni Tolentino, kinsa nagsilbing chair sa Metro Manila Development Authority (MMDA) gikan sa 2010 ngadto sa 2015. Isip MMDA chair, iyang gilusad ang kampanya batok sa pagpanigarilyo nga nagmando sa pagdakop sa tanang mga tawo nga manigarilyo sa publikong mga lugar sa major ug secondary nga mga karsada sa metro nga mga lugar nga wa gilista sa RA 9211. Ang MMDA nakadawat og $180,000 nga grant gikan sa Bloomberg Philippines alang sa iyang anti-smoking campaign.
Sa 2011, ang Mandaluyong Regional Trial Court niluwat og preliminary injunction batok sa anti-smoking drive sa ahensiya human sa pagsikop sa mga nakalapas. Ang kaso gipasaka ngadto sa Court of Appeals, nga nihukom batok sa MMDA paglabay sa upat ka mga tuig.
‘Political environment’ nakakabag sa pagpatuman sa FCTC
Ang daghang mga kaso sa korte sa nanglabay nga katuigan, nga resulta gikan sa nagkasumpaki nga mga probisyon sa RA 9211 ug sa WHO-FCTC, mahimo untang malikayan ug mahapsay pinaagi sa polisiya, balaudnon ingon man scientific work, matod ni Carza.
Sa usa sa mga hukom nga pabor sa industriya sa tabako, ang korte niingon nga ang WHO-FCTC di mapatuman og iyaha ra. Hangtod nga ang mga balaud mapasar o amendahan aron magkatakdo ang nakasumpaki nga mga probisyon sa international treaty ug sa existing nga domestic nga balaud, ang korte way mahimo, iyang tumanon ang RA 9211.
Sa iyang periodic reports ngadto sa Conference of Parties, nagdumala sa WHO-FCTC, ang kagamhanan sa Pilipinas kanunay nitumbok sa “political environment” isip nagpiit o babag sa pagpatuman sa convention.
Nagtuo si Carza nga ang labing lisod nga probisyon sa WHO-FCTC nga ipatuman ang may kalabutan sa guidelines batok sa pagpanghilabot sa industriya sa tabako.
“Gikinahanglan nga duna kay lig-ong pulitikanhong baruganan taliwa sa pagpanghilabot sa industriya sa tabako. Ang pagsagop sa usa ka prinsipyo di na makontrolar sa ahensiya,” matod niya.
Bisan tuod kon sila napilde sa away sa Kongreso, ang health advocates di pa andam nga mosurender. Si Limpin niingon nga ang FCAP mopasaka og kaso sa Korte Suprema nga magkwestiyon sa balaudnon kon si Duterte moatras sa iyang pamahayag ug mopirma sa vape bill.
“Ang labing gamay nakong mahimo mao nga di ko moatras alang sa FDA. Di ko mosugot nga ang DTI. Kana (pagpasaka) maoy akong tumong, akong plano.
May labot sa kinabuhi ug kamatayon
Alang kang Domingo, ang vape bill kinahanglan nga pugngan tungod kay may kalambigitan kini sa kinabuhi ug kamatayon. “Wa kita masayod sa makadaut nga mga epekto sa sigarilyo; ato ning gipasagdan. Ang industriya nagkadako hangtod atong naamguhan nga ang populasiyon nagkaanam og ka matay tungod niini. Busa, uwahi na kaayo.
“Sama sa, atoang nakita nga mga 40 ka tuig gikan karon, kini (vapes ug HTPs) maoy mopatay sa matag usa o maadik na sa pagpanigarilyo ug daghang makuha nga mga problema,” matod ni Domingo.
Ang kasaysayan nagbalido sa mga kabalaka sa direktor sa FDA. Mga kompaniya sa tabako mga dekada nang nasayod kalabot sa mga kuyaw sa pagpanigarilyo apan nagkunsabo sa pagtago niini gikan sa publiko. Milyunes na ang nangamatay tungod sa mga sakit nga may kalabutan sa pagpanabako sa 1950s, dihang ang mga kabalaka kalabot sa kaluwasan sa mga produkto sa tabako gipatugbaw.
Mga file sa mga kaso sa korte sa US ug gipagawas ngadto sa publiko sa 1998 ubos sa Master Settlement Agreement tali sa estado sa Minnesota ug lima ka mga kompaniya sa tabako nagpakita nga ang industriya nag-target sab sa kabataan.
Sa usa ka dako kaayong desisyon sa 2006, si US District Judge Gladys Kessler niingon nga dunay “daghan kaayong mga ebidensiya” nga ang mga kompaniya sa tabako “madasigong ni-market, nibaligya sa ilang makadaut kaayong produkto, uban sa pagpanglingla, usa ray tumong nga mao ang ginansiya, ug way pagpakabana sa kadaut sa tawo o kadaut sa katilingban nga gikuha sa kalampusan.”
Matod sa DOH, 87,600 ka mga Pinoy ang mamatay gikan sa mga sakit nga may kalambigitan sa tabako matag tuig, samtang ang gasto sa healthcare niabot og P180 bilyunes matag tuig.
Si Domingo nipahimangno nga ang paghatag sa industriya og kahigayunan sa kasamtangan sa vapes ug HTPs mahimong makadaut.
Dunay pipila ka mga kaso sa grabeng mga kadaut sa baga nga gilambigit sa bag-ong mga produkto sa tabako. Matod niya nga dugay pa una maestabilar ang pagsinati sa dugay nga mga epekto sa vape ug HTPs sa panglawas.
“Karon mao ang labing maayong panahon nato sa pagsugod sa pagkontrolar ug pag-regulate niini ug pagsusi og maayo sa di pa nato pakit-on ang si bisan kinsa. Kon di kini nato tutokan, paglabay sa 40 ka tuig, atong mahinumdoman nga sa 2020, dunay oportunidad. Dunay balaud nga nag-regulate niini apan atoang gibaliktad gamit ang laing balaud ug mao ni ang nahitabo paglabay sa 30 ka tuig. Makaguol kaayo ni,” matod ni Domingo.
*Ang VERA Files nisuway sa pagkuha sa habig sa PMFTC, Inc., ang Philippine affiliate sa Philip Morris International, alang sa ilang habig sa estorya. Ang kompaniya, nga nagkontrolar sa 90% sa lokal nga merkado, nidumili sa hangyo sa interview ug pagkomentaryo sa mga pangutana “hangtod (ang vape bill) opisyal nga aksiyunan sa Palasyo.”
(VERA Files is put out by veteran journalists taking a deeper look at current issues. Vera is Latin for “true.”)
This story is part of the project Seeing Through the Smoke, which is supported by a grant from the International Union of Tuberculosis and Lung Disease (The Union) on behalf of STOP, a global tobacco industry watchdog.
