Mga usa lang ka minutos nga lakwon gikan sa duha ka pribadong mga tunghaan sa Quezon City ang usa ka vape shop nga nahimutang sa entrance sa basement parking lot sa usa ka lima-ka-andana nga commercial building. Maorag di makita apan di ka masipyat kay makita kaayo ang signage sa atubangan sa shop.
Daghan ang nag-abang sa edipisyo, lakip na sa milk tea shop sa unang andana. Sa wa pa ang pandemic, ang mga estudyante sa silingang mga tunghaan anha magtuon, kay dunay internet, ug makigtagbo sa ilang kahigalaan niini. Duna sab siyay dental clinic, usa ka spa, ug residential spaces sa taas nga mga andana.
Lakaw og laing walo ka minutos, mga 540 metros ang kalay-on subay sa karsada, laing vape store ang naa sa laing barangay. Mga 350 metros kini gikan sa usa ka pampublikong high school ug elementary school.
Ang Executive Order (EO) No. 106 nga giluwatan sa Pebrero 2020 nagdili sa pagbaligya, advertising ug promotion sa vapes, heated tobacco products (HTPs) o ilang mga sagol mga 100 metros gikan sa palibot sa mga tunghaan, pampublikong duwaanan, hostels sa mga batan-on ug mga pasilidad sa paglingawlingaw nga kanunay suroyan sa mga menor.
Samtang ang unang tindahan naa sa usa ka commercial building sa busy nga karsada nga dunay daghang restaurants ug coffee shops, ang ikaduha nahimutang sa residential area nga dunay mga kan-anan sa duol ug sa atbang dunay pampublikong duwaanan.
Bisan tuod kon gawas na sila sa 100 ka metros sa palibot sa duol nga mga tunghaan, ang duha ka shops sayon ra kaayong mabisita ug nahimutang sa mga dapit nga kanunay tambayan sa mga estudyante ug uban pang mga batan-on.
Ang pagpamaligya og produktong e-cigarette ngadto sa mga tawo nga nagpanuigon og 21 anyos paubos kalapasan sa balaud ubos sa Section 144 (b) sa Republic Act (RA) 11467, nga nahimong balaud human pirmahe ni Presidente Rodrigo Duterte sa Enero 2020, ug Section 7 (c) sa EO 106.
Mga eksperto sa panglawas ug advocates makusganong ningsupak sa mga balaudnon sa Kongreso- Senate Bill (SB) 2239 ug House Bill (HB) 9007– nga nagpaus-us ngadto sa 18 anyos sa minimum nga edad sa tawo nga makapalit, makabaligya o mogamit og talalagsaon nga produktong tabako sama sa vapes ug e-cigarettes.
(Tan-awa ang VERA FILES FACT SHEET: Unsay kahulogan ini sa mga batan-on sa pagpaus-us sa edad sa mga gidid-an sa pagpanigarilyo sa e-cigarettes.)
Ang balaud nagpaumento sa excise tax sa gitawag og “sin” products lakip na sa Electronic Nicotine Delivery Systems and Electronic Non-Nocotine Delivery Systems (ENDS/ENNDS) ug HTPs, nga mas nailhan nga electronic cigarettes (e-cigarettes kun e-cigs).
Matod sa US Food and Drug Administration, ang ENDS di masunog nga mga produkto sa tabako nga naglangkob sa vapes, vaporizers, vape pens, hookah pens, e-cigarettes ug e-pipes. Naggamit kini og e-liquids nga hayan dunay sagol nga nicotine, ingon man nagkadaiyang flavorings, propylene glycol, vegetable glycerin, ug uban pang mga sagol. Ang likido initon aron paghimo og aerosol nga hanggapon sa naggamit.
Ang ENDS mahimong gigama aron kon tan-awon masusama og naandan nga sigarilyo, tabako o kwako. Ang uban gi-package nga masaypan nga pens o USB flash drives. Ang uban dagko nga mga device sama sa tank systems o mods.
Kining mga e-cigarette dunay sagol nga makadaut kaayo nga mga kemikal lakip sa nicotine, nga “grabe maka adik,” matod sa World Health Organization. Laing mga produkto nga nangangkon nga way sagol nga nicotine duna diay nicotine.
Mga vape products nga gipamaligya sa merkado malimbungon tungod sa ilang porma, matod ni Dr. Rizalina Gonzalez, usa ka pediatrician ug chair sa Philippine Pediatric Society Tobacco Control Advocacy Group (PPS-TCAG), sa usa ka interbyu sa VERA Files.
“Kani nag-target sa kabataan…Dihang wa pa koy kasayuran kon unsa na ang vaping, nagtuo ko nga ang flavoring alang sa cake. Apan karon dihang akong gitan-aw, kay tupad sa lighter, makailad gyud,” matod niya, dihang siya nahinumdom sa usa ka insidente nga nakapakugang niya dihang iyang nakita ang vape flavors nga gipang-display sa mga estante nga makita kaayo, tupad sa candies ug uban pang mga tam-is, sa usa ka inilang gasoline station sa South Luzon Expressway.
Mga researcher sa VERA Files nakaobserbar sa mga tindahan sa vape sa Quezon City, ang mga produkto gi-display nga eye level sa kabataan, sama sa gihisgutan ni Gonzalez. Taliwa ning mao nga obserbasyon, ang pediatrician nitataw sa panginahanglan sa mas estrikto nga regulasyon aron kapanalipdan ang kabataan gikan sa mga kadaut sa vaping.
Pagpadaghan sa halin pinaagi sa social media
Aron pabiling buhi ang ilang negusyo atol sa community lockdowns tungod sa pandemic, ang shops, nga nibukas niadtong 2018, ni-activate sa ilang social media accounts aron pag-advertise sa ilang mga produkto.
Sa adlaw nga didto ang VERA Files team, duha ka riders ang naghuwat gawas sa pipila ka minutos sa di pa moabli ang shop aron pagkuha sa mga produkto nga gi-order online.
Gawas sa pagsusi sa mga retail vape store sa busy nga mga karsada, ang VERA Files researchers ningsusi usab sa popular nga online selling platforms, sama sa Shopee, Lazada ug website sa laing tindahan sa Quezon City nga namaligya usab og e-cigarettes, aron pagsusi kon unsa ka sayon sa pagpalit sa mga tawo nga nagpangedaron og 21 anyos paubos.
Sa pagsulod sa home page sa nauwahi, usa ka warning nitumaw nga kadto lang 21 anyos pataas ang makapadayon ug makapalit sa ilang mga produkto online. Apan, sayon ra kaayo nga makalusot pinaagi sa pag click sa “agree” button.
Sa Shopee, usa sa mga researcher nagpaila sa iyang kaugalingon nga 18 anyos. Sa unang pagsuway, nakahimo siya sa pagtan-aw sa mga produktong vape nga mapalit, nidugang og pipila sa cart, ug pagkahuman nipalit og set sa compact-sized vape pod nga tag P1,157. Sa website sa laing shop, ang researcher nakahimo sa pagpalit og tank-type device, nga customizable ug mas dako kay sa compact-sized pod, sa tag P880 lang.
Sa duha ka mga hitabo, way pagsusi sa edad. Siya igo rang ni click sa “agree” button.
Usa ka set sa compact-sized Relx vape pod ug cartridge nga gipalit gikan sa Shopee (wala ug tunga) ug ang tank-type device nga gipalit gikan sa website (tuo).
(Tan-awa ang VERA FILES FACT SHEET: Ang smoke-free nga alternatibo sa mga sigarilyo gipasabot)
Paglabay sa duha ka mga adlaw, ang samang researcher nisusi na sab sa e-cigarettes sa Shopee aron pagtandi sa mga presyo sa ubang mga brand sa vape. Hinuon, nakasugat na sab siya og warning sama sa laing mga website sa laing tindahan. Kini nagsulti nga kinahanglan nga ikaw labing minos 21 anyos aron makatan-aw sa mga produkto.
Kay wa matagbaw sa mekanismo sa pagsusi sa edad sa Shopee, ang duha ka VERA Files researchers nisuway sa pagtan-aw sa ubang mga produkto, gamit ang samang edad ug nakadawat og samang warning sign.
Screengrabs sa sikat nga vape product nga gibaligya sa Shopee, nakuha sa managlahi nga mga petsa
Usa sa mga researcher nisuway sa pag-usab sa iyang edad ngadto sa 23 ug nakahimo sa pagtan-aw sa mga produktong vape ug nidugang niini ngadto sa cart.
Iya usab nga gipangutana ang namaligya sa sikat nga vape brand sa Shopee kon ang tawo nga nag-edad og 21 makapalit ba sa mga produkto nga ilang gibaligya online. Gisultihan siya sa pagsuway og add sa produkto ngadto sa iyang cart.
Pipila ka e-juices alang sa vapes gi-categorize ubos sa “toys, games and collectibles” section sa homepage sa Shopee.
Screengrab sa e-juice product nga gi-categorize ubos sa toys, games and collectibles sa Shopee.
Base sa kasinatian sa researcher, ang Lazada nagtago sa mga resulta kon mangita ka sa “vape”apan kini nga mga produkto motumaw kon dunay mga pulong nga idugang niini. Usa sa mga researcher nigamit og “vape liquid.” Sa pag-search, ang top listed nga mga produkto nahalinan kapin sa usa ka libo ka pieces matag buwan.
Sama sa Shopee, ang umaabot nga pumapalit sayon ra kaayo nga makailis sa iyang edad sa Lazada. Usa sa mga team member niusab sa iyang edad ngadto sa 16, apan nakahimo gihapon sa pagpalit og vape pods, nga gihatod sulod lang tulo ka adlaw human sa checkout.
Usa sa mga vape pod napalit og P245. Laing pod gikan sa usa ka sikat nga brand gibaligya sa tag P539.
Kausaban sa polisiya mibalhin
Si Senate President Pro Tempore Ralph Recto, sponsor sa SB 2239, nangatarungan nga ang balaudnon nahiuyon sa legal nga edad, nga 18 anyos. Sa mga produktong gidili sa pagbaligya ngadto sa mga menor, ang mga mamaligyaay kinahanglan nga dunay responsibilidad sa pagsusi sa edad sa mopalit, matod niya.
Sa unang vape shop nga gibisitahan sa VERA Files researchers, ang regulasyon sa edad lugak kaayong gituman. Bisan tuod kon ang tigbantay sa tindahan nasayod nga ang ilang produkto kinahanglan ibaligya lang niadtong nag-edad og 21 pataas, iyang giaghat ang usa sa mga researcher, kinsa nihisgot nga siya 19 anyos lang, sa pagsuway sa vape sulod sa tindahan, usa ka sirado nga lugar. Siya Gisultihan nga dunay exhaust fan bitaw nga mopagawas sa aso.
Ang Section 3 sa EO 26, usa ka order nga naglatid alang sa smoke-free nga palibot, nga giamendahan sa Section 7 sa EO 106, nagdili sa “smoking/vaping sulod sa sirado nga publikong lugar ug publikong sakyanan,” gawas lang sa gitaganang smoking/vaping nga mga dapit.
Si Gonzalez nipahimangno nga ang exhaust fans “way gamit” kay ang mga kemikal gikan sa aso sa vape mopilit sa ibabaw sa mga butang sa palibot sa dugay nga panahon.
“Ang third-hand aerosols tinuod. Bisan unsaon pa nimo ni og scrub sa Clorox, magpabilin kini sa molabay nga mga buwan sa mga bungbong ug ibabaw sa mga butang nga matuhopan,” matod ni Gonzalez.
Kadugayan sulod sa tindahan, ang researcher nipalit og pods ug e-juices nga wa pangitai aron makapresentar sa bisan unsa nga identification card aron masusi ang iyang edad.
Si Recto, ang sponsor sa balaudnon, niduso atol sa session sa Senate sa Sept. 13 nga ang giisyu sa kagamhanan nga IDs, sama sa passports ug driver’s licenses, kinahanglang himuong rekisito aron pagsusi sa edad.
Apan si Gonzalez nangatarungan nga “way laing igong paagi sa pag-regulate kon unsay imong edad.” Ang teenagers, matod niya, mahimong magpaka aron ingnon nga sila hamtong aron lang sila makapalit.
“Mas maru ang mga bata kay kanato. Mahimo kaayo nilang maka photoshop sa ilang mga nawong ug himuon ning hamtong. Mahimo ra nilang i-annotate ang ilang birth certificates,” dugang niya.
Mga flavor nga ‘mahigalaon sa bag-o pa’
Si Gonzalez nipahimangno nga bisan unsa pa nga matang sa nicotine nga naa sa produkto duna kini sama nga epekto sa kabataan, nidugang nga ang e-juice nagagikan sa liboan ka flavors nga makadani kaayo sa mga batan-on.
Sagad sa mga flavor mga fruits, sama sa mango, melon, strawberry, ug grape. Duna usay cotton candy, ube, mocha, cheesecake, bubble gum, ug root beer. Ang nagkalainlaing flavors ug lami sa juices klaro kaayong gitumong aron pagdani sa mga batan-on sa pagsuway sa vaping.
Ang mga seller ningpakita unsaon paggamit sa mga produkto ug nisuway pa sa pagkombinser sa researchers nga suwayan ang Chuckie- gingalan gikan sa chocolate milk brand- ug strawberry flavors.
Flavors (gikan sa wala ngadto sa tuo): Ang flavors nga makita nga eye level sa kabataan sulod sa tindahan, usa ka Relx pod, ug usa ka chocolate-flavored e-juice.
Kini timailhan nga ang vaping gitanyag di aron pagtabang sa mga tigpanigarilyo sa paghunong apan pagdani kanila sa pagbalhin maoy kamatuoran nga ang pipila ka e-juice flavors, sama sa cheesecake, chuckie ug crème, gipang-advertise isip “beginner-friendly.”
Panglawas sa publiko batok consumer product
Makadani nga flavors, pressure sa mga kauban ug kaikag maoy pipila ka nag-unang mga rason kon nganong daghang kabataang mga Pinoy ningsuway ug nigamit na lang gyud nga permanente sa e-cigarette products, matod ni Gonzalez, nagtumbok sa pasiunang mga nakaplagan sa nagpadayong pagtuon sa mga epekto sa vaping.
Gipalig-on pa kini sa data sa 2015 ug 2019 Global Youth Tobacco Survey, nga nagpakita nga samtang ang miminos ang gidaghanon sa kabataan nga nag-edad og 13 ngadto sa 15-anyos nga nanigarilyo gikan sa 12% sa 2015 ug 10% sa 2019, kadtong naggamit og e-cigarettes nisaka gikan sa 11% ngadto sa 14% sa samang panahon.
Ang Department of Health (DOH) Epidemiology Bureau nipahigayon sa 2019 survey ngadto sa 6,670 ka respondents nga nag-edad og 13 ngadto sa 15 anyos.
Duha ka mga senador-Cayetano ug Senador Francis “Kiko” Pangilinan ningbotar batok sa SB 2239 sa third reading. Bugtong si Cayetano lang ang makanunayon nga nagsupak sa balaudnon ug niingon “labaw pa sa nasagmuyo ug labaw pa sa naguol” sa pag-aprobar niini.
(Tan-awa ang Senado niaprobar sa vape bill bisan pa sa mga kabalaka sa panglawas taliwa sa pandemic)
Tulo ka adlaw human ang balaudnon nakalusot sa Senado, ang DOH nilampaso sa “mibalik sa kanhiay” nga balaud nga “nakadaut sa nakab-ot nga kalampusan sa nasod sa tabako ug pagkontrolar,” sa pag-ingon nga nagbutang kini sa kakuyaw sa mga Pinoy nga kabatan-unan.
Kon mapasar ngadto sa pagka balaud, ang balaudnon “magbutang sa atong kabatan-unan ngadto sa makadaut ug makagumon nga kemikal pinaagi sa paghimo sa vapor products nga makadani ug sayon ra mapalit,” matod sa press release.
Gitangtangan sa balaudnon sa iyang regulatory nga gahom ang Food and Drugs Administration (FDA) sa e-cigarettes ug mga sagol isip epekto sa ilang reclassification isip consumer products nga iya na sa Department of Trade and Industry (DTI).
Alang sa mga eksperto sa panglawas, ang balaudnon naglambigit og mga isyu sa publikong panglawas ug kinahanglang magpabilin ubos sa regulasyon sa FDA, nidugang nga ang katawhan kinahanglan di maghuwat nga dunay mangamatay sa vaping nga unta namatud-an na man ang samang kadaut gikan sa tabako base sa namatud-an na sa mga pagtuon.
“Ang DTI mismo nisulti nga sila maka-regulate sa device- ang parte nga mainit- apan di sila maka regulate sa e-liquid, tungod kay kini kemikal. Makadaut kini sa panglawas. Nagkinahanglan sila sa FDA sa pag-regulate sa e-liquid,” matod ni Gonzalez.
“Ang atong gihisgutan dinhi isyu nga may kalabutan sa panglawas. Kinahanglan duna untay health promotion, di industry promotion…Mas daghan pang kabataan ang mahimutang sa kakuyaw (kon kini mahimong balaud),” matod niya.
Human mobalik ang session sa Enero 17, ang Senado ug Ubos Balay Balauranan mohan-ay sa ilang tagsa ka version sa balaudnon ug mo-ratify sa conference committee report, unya moduso sa enrolled copy ngadto sa Malacañang.
Si Duterte, kinsa hugot kaayo sa iyang pagsupak sa vaping sa 2019, dunay kapilian kon pirmahan ba kini niya ngadto sa pagkabalaud, o palabyon ang 30 ka adlaw aron mahimong balaud, o supakon ang tibuok parte sa giduso nga balaudnon.
Ang DOH, FDA ug daghang medical professional organizations ug mga eksperto sa panglawas, mga grupo sa kabatan-unan ug tobacco control advocates misalig sa presidente nga magpabilin sa iyang baruganan batok sa pagpanigarilyo ug batok sa vaping ug mosupak sa balaudnon nga nagsupak sa iyang gilatid nga polisiya sa 2019.
This story is produced under the project ‘Seeing through the Smoke’, which has support from the International Union Against Tuberculosis and Lung Disease, Inc (The Union) and Bloomberg Philanthropies.
