Umaasa ang Pilipinas, na nasa ilalim ng isa sa pinakamahabang lockdown sa mundo sa gitna ng pandemya, sa bakunang panlaban sa coronavirus disease 2019 (COVID-19). Hindi pa nakarating sa baybayin ng bansa ang bakuna nagsimula nang kumalat ang kung ano-ano nang maling impormasyon tungkol dito.Bago pa man nagsimulang ihayag ng mga kumpanya ng gamot ang mga resulta ng test sa kanilang bakuna, matindi na ang interes ng mga Pilipino dito.
Batay sa Google Trends, isang anonymized na tala ng mga search request sa Google, ang search interest sa salitang “vaccine” na may mga nangungunang nauugnay na tanong sa COVID-19 (“vaccine covid”, “covid 19”, “covid 19 vaccine”) ay nag peak mula Agosto 9 hanggang 15, halos kasabay nang pagdeklara ni Russian President Vladimir Putin ng “unang rehistradong bakuna sa mundo,” ang Sputnik V, sa kabila ng kawalan ng magagamit ng public na datos tungkol sa kaligtasan at pagiging epektibo nito. (Tingnan ang VERA FILES FACT SHEET: Ang COVID-19 bakuna mula sa Russia, sa konteksto)
Samantala, ang dalas ng paghahanap sa nauugnay na paksang “COVID-19 vaccine” ay tumaas noong Nobyembre, nang ang isang serye ng mga anunsyo tungkol sa mga efficacy rate ay ginawa ng mga developer ng gamot tulad ng Pfizer Inc. and BioNTech SE, Moderna at US National Institutes of Health, at AstraZeneca at University of Oxford. (Tingnan ang VERA FILES FACT SHEET: Alamin ang mga prospect na COVID-19 bakuna sa Pilipinas)
Isang taon pagkatapos ng pagsiklab ng matinding talamak na respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2) sa Wuhan, China, ang mga bakuna ngayon ang inaabangan ng publiko na lunas.
Mismong si Pangulong Rodrigo Duterte ang nagsabi noong Abril: “Bakuna ang sagot sa COVID-19.”
Napag-alaman sa isang survey ng Social Weather Stations (SWS) na isinagawa mula Set. 17 hanggang 20 na 80% ng mga Pilipinong nasa hustong gulang ang umaasang magkakaroon na ng isang bakuna sa 2021. Naniniwala ang 27% na ito ay “tiyak na mangyayari” at 53% ang nagsabi na “marahil ito ay mangyayari.”
Ang isang bakuna ay maaaring “makatulong ng malaki sa pag kontrol ng pandemic,” ngunit hindi ito magtatapos diyan, sinabi ni infectious disease specialist Anna Ong-Lim sa panayam sa telepono ng VERA Files noong Dis. 14.
“Ang anumang bakuna ay hindi maaaring magbigay ng 100% proteksyon. Kaya’t, kailangan pa rin ng patuloy na mga kasanayan sa impeksiyon, pag-iwas, at pag kontrol nang sa gayon kasama ang programa ng pagbabakuna, makakagawa tayo ng isang malaking dent sa kung paano naipapasa ang mga sakit,” aniya.
Habang tumitindi ang pagkasabik sa bakuna, patuloy na kumakalat ang maling impormasyon sa iba’t ibang mga platform ng social media, na marami ay matatagpuan sa Facebook (FB).
Sa 140 na fact-check na nauugnay sa coronavirus na ginawa ng VERA Files mula Enero 9 hanggang Dis. 10, 14 (10%) ay tungkol sa mga bakuna.
Isang blog post noong Abril 25 ang mali sa pagsabing isang Pilipinong scientist ang “nakatuklas [ng] bakuna para sa COVID-19.” Sa tantiya ng social media monitoring tool na CrowdTangle ay may 4.7 milyong katao ang maaaring nakakita sa FB post (Tingnan ang VERA FILES FACT CHECK: Story claiming Filipino scientist has produced COVID-19 vaccine FALSE).
Samantala, isang FB post noong Marso 18 ang mali ang pahayag na ang pharmaceutical company Roche Diagnostics ay inanunsyo ang “paglulunsad” ng isang COVID-19 vaccine; ang video ay tungkol sa mga SARS-CoV-2 testing kit ng kumpanya. Ang maling post ay nakaipon ng higit 311,000 views sa FB pa lamang. (Tingnan ang VERA FILES FACT CHECK: FB post on Trump announcing launch of ‘COVID-19 vaccine’ NOT TRUE)
Bukod sa maigting na pangangailangan para sa isang ligtas at mabisang lisensyadong bakuna, ilang mga teorya ng sabwatan din ang kumalat online.
Kilala sa pagkalat ng maling impormasyon tungkol sa sakit, ang FB page na Lynn Channel ay nag-host ng isang livestream noong Okt. 21 kung saan gumawa ito ng maraming maling pahayag tungkol sa mga COVID-19 vaccine, na maaaring nakaabot sa 24.8 milyong katao — ang pinakamalawak na narating sa buong saklaw ng disinformation na nauugnay sa bakuna na napasinungalingan ng VERA Files (Tingnan ang VERA FILES FACT CHECK: Filipina vlogger abroad amplifies FAKE Canada COVID-19 ‘roadmap’ and FALSE vaccine claims).
Ang isa pang online post ang nagsabi rin na ang isang bakuna na may mga radio-frequency identification (RFID) chips ay ilalabas sa merkado para magamit ng publiko. Tinawag ng viral post ang chip bilang “mark of the beast,” na tumutukoy sa isang biblikal na simbolo ng diyablo.
Pinasinungalingan ng mga dalubhasa sa kalusugan ang “kakatwang” pahayag, na sinasabing kahit ang pinakamaliit na bersyon ng mga RFID chip ay “malaki kaya’t walang magkakasya sa karayom ng bakuna.” (Tingnan ang VERA FILES FACT CHECK: FB posts float CONSPIRACY theory on 5G, RFID link to COVID-19)
Gayunpaman, lumitaw ang post ng higit sa 100 beses sa maraming mga FB account. Ang isang post lamang ay mayroong higit sa 6,000 shares.
Ang ganitong maling impormasyon ay maaaring nakaiimpluwensya sa mga motibasyon ng mga tao kung sila ay magpapabakuna o hindi, ayon sa isang ulat ng WHO Technical Advisory Group on Behavioural Insights and Sciences for Health noong Okt. 15 tungkol sa Acceptance and Uptake of COVID-19 vaccines.
Sinabi ni Ong-Lim sa VERA Files na ang tuluy-tuloy na paglalantad ng maling impormasyon o maling kuru-kuro ay maaaring “muling bumuo ng takot, pag-aalala, at pagkabalisa.”
“Nais naming makapagbigay ng tamang impormasyon upang ito ang maging batayan ng desisyon ng isang indibidwal na mabakunahan o hindi,” aniya.
Tinantya ng WHO na ang pagbabakuna sa kasalukuyan ay pumipigil sa dalawa hanggang tatlong milyong pagkamatay bawat taon.
“Sa sobrang dami ng impormasyon na umiikot sa COVID-19 — kilala rin bilang ‘infodemic’ — ang mga tao ay hindi maiiwasang malantad sa maling impormasyon, chismis, at maling teorya ng pagsasabwatan, na maaaring makasira ng kanilang kumpiyansa sa pagbabakuna,” sinabi ng ulat ng WHO noong Oktubre.
Inaasahan ng bansa na simulan ang programa ng pagbabakuna sa second quarter ng 2021 gamit ang mga bakuna mula sa iba`t ibang mga mapagkukunan.
“Pinaghahandaan na natin‘ yan ngayon. Iyon ang dahilan kung bakit nais naming makasali ang mga opisyal ng lokal na pamahalaan upang matulungan nila kami. Katulong natin sila para ma-ihanda natin ang mga komunidad natin dito po sa ating inihahanda at ipadadala na mga bakuna,” sinabi ni Health Undersecretary Maria Rosario Singh-Vergeire sa halong Ingles at Filipino noong Dis. 7 sa isang media forum.
Bago ilunsad ang bakuna, isang communications campaign ang gagawin upang ipaalam sa publiko ang tungkol sa mga kabutihan ng pagbabakuna para labanan ang maling impormasyon na maaaring humahadlang sa mga tao na magpabakuna.
Ang epekto ng maling impormasyon sa kumpiyansa sa bakuna
Ang pag-aalangan magpabakuna ay isang “pangunahing hadlang” sa pagkakaroon ng herd immunity para sa proteksyon ng publiko, kahit na mapagtagumpayan ang “napipintong mga hamon ng sapat na supply, mahusay na paglulunsad at pantay na pag-access,” ayon sa WHO sa artikulo nito noong Dis. 4 tungkol sa pagtanggap ng COVID-19 vaccine.
Ito ay ang “pagkaantala sa pagtanggap o pagtanggi sa mga bakuna sa kabila ng pagkakaroon ng mga serbisyo.”
Napasinungalingan na rin ng VERA Files ang maraming mga viral post na nagtataguyod ng hindi napatunayan na tradisyunal na panggamot ng COVID-19 bilang isang kahalili ng mga bakuna. Nagbabala ang WHO laban sa self-medication, lalo na sa mga gamot na hindi napatunayan ng siyensiya o preventive treatment para sa COVID-19, dahil maaari silang makapinsala sa gumagamit.
Isang halimbawa ang isang video post na nagsabing ang paglanghap ng salt water steam ay maaaring kahalili ng bakuna sa pag iwas sa COVID-19. Higit sa 19,000 beses ito napanood at sa comments section nito ay makikita ang mga netizen na hinihikayat ang bawat isa na subukan ito.
Kinontra ng WHO Philippines ang pahayag, na sinasabing ang paglanghap ng sobrang hot steam ay “maaaring makapinsala, dahil may panganib na mapaso” (Tingnan ang VERA FILES FACT CHECK: ‘Hindi vaccine kundi asin’ post touts FALSE COVID-19 cure).
Sinabi ni Philippine Foundation for Vaccination (PFV) Executive Director Lulu Bravo sa isang panayam sa VERA Files: “Kung hindi natin maibalik ang kumpiyansa sa bakuna at maging isang vaccine resilient country, magkakaroon tayo ng mas maraming pagkamatay at maraming mapaminsalang resulta.”
Kaugnay nito, ang kontrobersya ng Dengvaxia noong 2018 ay “nagambala ang mga immunization service para sa lahat ng mga bakuna” at “nabawasan ang kumpiyansa sa bakuna” sa bansa.
Noong 2019, idineklara ng Department of Health (DOH) ang pagsiklab ng dalawang sakit na pinakakaraniwang maiiwasan gamit ang mga bakuna, ang polio at tigdas, dahil sa napakababang vaccine participation rate.
Maaaring masisi ang dami ng mali at nakalilinlang na impormasyon na ibinabahagi sa social media na nagtanim ng mga binhi ng panic tungkol sa kaligtasan ng bakuna. Natagpuan ng organisasyong naka-base sa United Kingdom na First Draft, na nag-aaral ng iba’t ibang mga information disorder, ang tatlong pangunahing mga tema ng maling impormasyon na nauugnay sa Dengvaxia sa isang case study noong Peb. 19: hindi napatunayan na mga bilang ng namatay; mga sabwatan sa online at tsismis, at health hoaxes at scams.
Ang Dengvaxia ay ang pangalawang pinakapopular na isyu na nagsimula ng malawak na disinformation online noong 2018, kasunod ng vice presidential vote recount (Tingnan ang VERA FILES FACT CHECK YEARENDER: VP poll recount, Dengvaxia isyu mitsa ng pinakamaraming fake news sa online sa 2018).
Habang ang COVID-19 vaccine, kung magkaroon, ay para sa mga nasa sapat na gulang, sinabi ni Ong-Lim na “hindi dapat ipalagay na ang mga alalahanin kasunod ng isyu ng programa ng pagbabakuna ng Dengue ay pareho sa programa na inilaan para sa mga may sapat na gulang.”
Ngunit upang mas mahusay na matugunan ang mga alalahanin na maaaring lumitaw sa panahon ng pagbabakuna, sinabi ni Ong-Lim: “Siguro magandang alamin ang iyong mga pag-uugali, kanilang pang-unawa, para sa oras na ilunsad ang bakuna, handa na tayo tugunan kung ano mang mga alalahanin ang meron sila.”
Kabilang sa mga may agam-agam tungkol sa mga coronavirus vaccines ay ang 23-taong-gulang na si Michael Manzana.
Nakapagbakuna siya para sa iba pang mga nakakahawang sakit tulad ng hepatitis A at B, German measles, at chicken pox, ngunit hindi kumbinsido sa bagong COVID-19 vaccine.
“Maaaring malaking lokohan ang bakuna para makagawa ng malaking pera para sa pharmaceutical companies na sa paglaon ay gagawin tayong mga zombie,” sinabi niya sa VERA Files.
Sinabi ni Manzana na nagtitiwala siya sa mga bakuna para sa mga karaniwang sakit ngunit hindi ang mga nabuo para sa isang virus na isang taon pa lang nalalaman ng publiko.
“Nag-aalangan ako sa pharmaceutical companies na nakabuo na sila ng bakuna sa maikling panahon na ito. Malaki ang aking pag-aalinlangan na ang bakuna ay hindi magkakaroon ng anumang mga side effect,” sabi ni Manzana.
Maraming mga health professional ang nagbigay na ng pagtitiyak na “walang mga shortcut” na ginawa sa klinikal na pagsusuri ng mga bakuna. Naglagay din ang WHO ng isang Global Advisory Committee on Vaccine Safety upang matiyak na mayroong isang “serye ng mga independiyenteng pagsusuri” ng pagiging epektibo at katibayan ng kaligtasan.
Ang malaking hamon para sa global public health community ngayon ay kilalanin na mayroong lehitimong kawalan ng tiwala sa mga institusyong pangkalusugan na nararanasan ng mga pamayanan, ayon kay Nat Gyenes, isang public health expert mula sa global nonprofit Meedan.
Nagbigay siya ng babala na ang labis na paglaganap ng pag-aalangan sa bakuna ay maaaring “hindi sinasadyang magbigay ng impresyon na ang mas malubhang, mga pananaw na ‘kontra-bakuna’ ay kumakatawan sa mga pananaw ng isang mas malaking proporsyon ng populasyon kaysa sa tunay na sitwasyon.”
“Ang isang bagay na dapat tandaan ay kung paano ipinarating ang mga tugon sa maling impormasyon sa bakuna, at kailangan ng mas maraming pananaliksik upang maunawaan ang epekto kung paano naka-frame ang problema sa maling impormasyon tungkol sa bakuna, at kung ano ang mga epekto sa pagtanggap sa bakuna,” sinabi niya.
Paano labanan ang vaccine infodemic sa 2021
Upang maitaguyod muli ang tiwala sa mga eksperto sa kalusugan at bakuna, sinabi ni Fr. Nicanor Austriaco, microbiologist at visiting professor of biology sa University of Sto. Tomas, na sa halip na pag-usapan lamang ang kahalagahan ng pagbabakuna, ang pagpapakita sa mga nagdududa ng pagiging epektibo ng bakuna ang isang mas mahusay na solusyon.
“Ito ay sa pamamagitan ng halimbawa sa halip ng mga salita. Maniniwala ang mga tao kapag nabigyan ng bakuna ang ibang tao,” aniya sa isang forum noong Dis. 10 sa The COVID-19 Vaccine Promise na inorganisa ng Ateneo de Manila University at Philippine Council for Health Research and Development.
Kung makikita ang mga pulitiko at mga pinuno ng gobyerno na matapang na unang magpabakuna, maaaring patunayan sa mga Pilipino na walang dapat katakutan sa pagpapabakuna, aniya.
Bukod sa mga opisyal na namumuno sa pamamagitan ng paggawa, ang pagkilala sa kahalagahan ng pagbabakuna para sa kaligtasan ng iba ay susi sa paggapi sa pandemic.
“Sa Pilipinas, mayroong isang napakalakas na pagkilala sa awtoridad at paggalang sa mga matatanda … Kailangan nating gamitin ang mga responsibilidad sa pamilya … Ang diskarte sa pagbabakuna dito ay hindi, unang una, tungkol sa pagprotekta sa iyong sarili, tungkol ito sa pagprotekta sa iyong pamilya,” sinabi ni Austriaco.
Ang pagiging maalam at laging mapagbantay sa social media ay isa pang paraan para labanan ang COVID-19. (Tingnan ang VERA FILES FACT CHECK: Correct information: best protection vs COVID-19)
Naglista ang VERA Files ng ilang mga red flag na dapat bantayan pagdating sa maling impormasyon tungkol sa COVID-19 vaccine. Tingnan ang mga ito rito.
Mga Pinagmulan:
Department of Health, Beat COVID-19 Media Forum, Dec. 7, 2020
Department of Health, DOH IDENTIFIES VACCINE HESITANCY AS ONE OF THE REASONS FOR MEASLES OUTBREAK
Food and Drug Administration, FDA Revokes Dengvaxia CPR, Feb. 19, 2019
RTVMalacanang, PRRD’s Meeting with the IATF-EID and Talk to the Nation on COVID-19, April 8, 2020
Social Weather System, SWS September 17-20, 2020 National Mobile Phone Survey – Report No. 16: 80% of adult Filipinos expect a Covid-19 vaccine next year, Nov. 12, 2020
World Health Organization, Coronavirus (COVID-19) events as they happen
World Health Organization, Solidarity clinical trial for COVID-19 treatments
World Health Organization, Vaccine Hesitancy: what it means and what we need to know in order to tackle it.
World Health Organization Technical Advisory Group on Behavioral Insights and Sciences for Health, ACCEPTANCE AND UPTAKE OF COVID-19 VACCINES, Oct. 15, 2020
World Health Organization, Vaccine acceptance is the next hurdle, Dec. 4, 2020
Dengvaxia
First Draft, Why the Dengvaxia controversy was so effective at spreading vaccine hesitancy in the Philippines, Feb. 20, 2020
The Lancet, Vaccine-attributable severe dengue in the Philippines, Dec. 14, 2019
U.S. National Library of Medicine, Dengvaxia controversy: impact on vaccine hesitancy, Oct. 31, 2018
(Ginagabayan ng code of principles ng International Fact-Checking Network sa Poynter, ang VERA Files ay sumusubaybay sa mga maling pahayag, flip-flops, nakaliligaw na mga pahayag ng mga pampublikong opisyal at kilalang personalidad, at pinasisinungalingan ang mga ito gamit ang tunay na ebidensya. Alamin ang inisyatibong ito at aming pamamaraan.)
