Nakatanim na sa isipan ng maraming Pilipino ang katatawanan. Nakatutulong ito na pahupain ang tensyon kapag tumatalakay ng mga kontrobersyal na paksa gaya ng pulitika o mga isyung panlipunan. Ngunit nakikita ito ng iba bilang isang pagkakataon para tuyain nang husto ang isang tao o isang grupo tungkol sa isang bagay na kinasasangkutan nila; ang magalit ay hindi maganda dahil “talo ang pikon,” sabi nga nila.
Noong 2021, naobserbahan ng VERA Files Fact Check ang isang matinding pagdami ng mga satirical posts na ginamit upang maikalat ang disinformation online, pangunahin upang siraan ang mga pampublikong personalidad. Mula Enero 1 hanggang Dis. 15, siyam na satire content sa 336 posts ang na-fact check sa ilalim ng third-party fact-checking partnership ng VERA Files sa Facebook (FB), kumpara sa dalawa noong 2020, isa noong 2019, at tatlo noong 2018.
Ang pangunahing pinagmumulan ng satire na naging misinformation ngayong taon ay ang Cebu Dairy News, isang limang buwang spoof FB page ng Cebu Daily News (CDN), isang digital news portal na naka base sa Cebu, na may apat na walang katotohanang post na nakalito o nagligaw sa mga netizen.
Sa ilalim ng third-party fact-checking program ng FB, ang satire ay isang uri ng nilalaman na “gumagamit ng irony, exaggeration, o absurdity para sa pagpuna o kamalayan, lalo na sa konteksto ng mga isyung pampulitika, relihiyon, o panlipunan, ngunit hindi agad maunawaan ng isang makatwirang gumagamit na satirical.” Kabilang dito ang mga artikulo o post na “hindi malinaw na may label” o ang mga mula sa mga site na hindi kilala bilang satire.
Ang ganitong nilalaman ay nasa radar din ng mga fact-checker dahil karamihan sa mga netizen ay hindi matukoy ang pagkakaiba ng satire sa mga lehitimong ulat ng balita o tunay na impormasyon. At mas malala, ibinabahagi ng mga tao ang mga satirical posts sa pag-aakalang totoo ang mga ito.
Sinuri ng VERA Files Fact Check ang mga satirical posts na na-flag ngayong taon at nakita ang mga sumusunod na pattern:
1. Pangunahing target ng satire ay mga opisyal ng gobyerno, mga kaalyado ng administrasyon
Anim sa siyam na paksang pinuntirya sa mga satire post ay kinasasangkutan ng mga kasalukuyan at dating opisyal ng gobyerno tulad nina Pangulong Rodrigo Duterte, Vice President Leni Robredo, yumaong diktador Ferdinand Marcos Sr. at kanyang mga anak (Sen. Imee Marcos at presidential aspirant Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr.). Ang iba ay ang aktres at host na si Toni Gonzaga, isang grupo ng mga Catholic altar server sa Spain, at ang Cebu-Cordova Link Expressway (CCLEX) bridge.
Ang mga tagalikha ng satire ay kinukutya ang kanilang mga paksa batay sa mga isyu o kaganapan na nauugnay sa kanila, karamihan ay tungkol sa pulitika. Ang mga account na na-flag sa FB at Twitter ay nag-uudyok ng pagpuna sa kanilang mga target sa pamamagitan ng pag-uukol ng mga walang katuturang pahayag o pagbibigay ng hindi tumpak na impormasyon na kadalasang sumasalungat sa kanilang karaniwang tono o paraan sa paghahatid ng mga mensahe sa publiko.
Halimbawa, ang Twitter account na Duterte Watchdog aka Pretty in Pink presents ay nang-uyam kay Senate President Vicente “Tito” Sotto III matapos kwestiyunin niya at iba pang mga senador noong Enero ang desisyon ng gobyerno na bumili ng 25 milyong dosis ng mga COVID-19 vaccine mula sa Chinese manufacturer na Sinovac sa kabila ng kawalan ng emergency use authorization mula sa Food and Drug Administration, at ang mababang rate ng pagiging epektibo nito kumpara sa ibang bakuna. (Tingnan ang VERA FILES FACT CHECK: Tweet about Tito Sotto computing COVID-19 vaccine efficacy a SATIRE)
Ang Duterte Watchdog, na naglalarawan sa sarili bilang isang account na “(nagbubuhos) ng pangungutya nang maramihan,” ay nagsabi na si Sotto ay nagkaroon ng ideya habang nasa shower na ang pagsasama-sama ng dalawang dosis ng Sinovac jabs na may 50% efficacy rate bawat isa ay magbubuo ng 100%, mas mahusay kaysa sa 96% ng Pfizer. Nag-repost si Sotto ng kopya ng satire at binansagan itong “fake news” pagkatapos at pitong netizens ang nagkalat ng screengrab ng tweet, na nagpalutang nang tanong tungkol sa kanyang talino. Ikinalungkot ni Sotto na sa gitna ng pandemic, marami pa rin ang nagpapakalat ng “fake news” at disinformation para lituhin ang publiko.
Lahat ng siyam na na-flag na satirical na nilalaman ay nailathala at ikinalat online kasunod ng isang isyu o kaganapan na nangyari na kinasasangkutan ng kanilang mga paksa.
Ang isang halimbawa ay ang gawa-gawang quote card ni Imee Marcos na nagtatanggol sa kanyang kapatid na si Bongbong mula sa mga pasaring na siya ay gumagamit ng cocaine. Kumalat ito sa social media isang araw matapos sabihin ni Duterte sa isang talumpati noong Nob. 18 na ang isang gustong maging pangulo, na kabilang sa isang mayamang pamilya at sikat dahil sa kanyang ama, ay gumagamit ng cocaine. (Tingnan ang VERA FILES FACT CHECK: Post with Imee Marcos’ comments on cocaine issue a SATIRE)
2. Dalawang social media pages lamang ang satire-oriented
Tanging ang Cebu Dairy News at ang Philippine Char FB pages ang nagpahayag sa kanilang mga profile na sila ay mga satirical page. Sampung iba pang FB account — apat na pages, tatlong grupo, tatlong personal na profiles — ay hindi ipinakilala ang kanilang sarili bilang mga satirical account. Wala ring label na “satire” ang Duterte Watchdog Twitter account ngunit nagpakilala ito bilang isang page na nagbubuhos ng pangungutya at ito ay “kaaway” ni Duterte.
Wala sa mga na-flag na post ang may kasamang mga satire label, kung saan maraming netizens na hindi pamilyar o hindi nagsususpetsa sa ganitong uri ng nilalaman ang nalito tungkol sa katotohanan ng mga post.
Isang halimbawa ay noong dalawang pro-Duterte FB user ang nagbahagi noong Peb. 13 ng screenshot ng isang artikulo ng Adobo Chronicles, na naglalathala ng satirical content, na nagsasabing tinanggihan ni Robredo ang isang panayam ng mamamahayag na si Stephen Sackur ng British Broadcasting Corp ( BBC) na nakabase sa United Kingdom. Sa pagbanggit sa artikulo, kinuwestyon ng mga netizen ang katalinuhan ni Robredo, sinabing ang bise presidente ay tiyak na nasanay sa “scripted interviews,” kaya naman natakot siyang harapin si Sackur. (Tingnan ang VERA FILES FACT CHECK: Story of Robredo declining BBC interview is SATIRE)
May mga paulit-ulit na panawagan, kabilang ang isang online na petisyon, mula noong Hunyo 2017 mula sa mga anti-Robredo netizen para lumabas siya sa programang HARDtalk ni Sackur, kung saan ang mga sikat na personalidad ay tinanong ng “mga mahirap na tanong at mga sensitibong paksa.” Dumating ang mga petisyon matapos mag-guest ang kanyang kaalyado sa oposisyon na si dating senador Antonio Trillanes IV sa episode ng programa noong Hunyo 24, 2017, ngunit may ilang netizens na nagsabing hindi naging maganda panayam niya.
Isa pa ang spoof ng Cebu Dairy News noong Agosto 31 tungkol sa CCLEX. Maraming netizens ang naniwala sa satirical report nito na nagsasabing kailangan ng mga contractor na palawigin ang konstruksiyon dahil mali ang pagkakatugma ng dalawang segment ng tulay. Sinisi ng ilan ang mga gumagawa sa “maling pagkalkula” ng mga sukat ng tulay. Iginiit ng iba na ang mga inhinyero na nangangasiwa sa proyekto ay hindi maaaring magkamali habang ang ilan ay pinuna ang page dahil sa panlilinlang sa publiko. (Tingnan ang VERA FILES FACT CHECK: Netizens believe SATIRE about tollway bridge in Cebu)
Tumanggi ang Cebu Dairy News na managot sa panliligaw sa mga mambabasa, at sinabing “hindi ito dapat managot” kung ang mga netizens ay hindi napatunayan ang katotohanan ng kanilang content.
Nagbabala ito sa isa pang post na “pagbabawalan nito ang mga tao mula sa iba’t ibang panig ng political spectrum,” na binanggit nito bilang “DDS/Apologists,” na tumutukoy sa mga tagasuporta ni Duterte at ng pamilyang Marcos, sa fact-checking ng mga post nito kahit na sinusundan nila ang mga vlogger na madalas mag-post ng “fake news;” at ang “Pinkie” o mga tagasuporta ni Robredo na “masyadong matalino para malagay sa satire page.”
3. Mga account na Pro-Duterte, Marcos Jr. pinalakas ang satire-turned-disinformation na nilalaman
Karamihan sa mga FB at Twitter account na na-flag ng VERA Files Fact Check ay hyperpartisan, na nagpo-post ng nilalaman na kritikal sa alinman sa mga personalidad ng oposisyon o pro-administrasyon, partikular sa mga tatakbo sa halalan sa Mayo 2022.
Ang mga account na nagpalaki o nagbahagi ng mga na-flag na satirical posts ay karamihan pro-Duterte at anti-opposition groups, pages at netizens.
Halimbawa, ang mga nangungunang amplifier ng Nob. 3 post ng Cebu Dairy News tungkol sa isang “bagong” P500 commemorative bill na nagtatampok kay Marcos Sr. ay limang FB pages na nag-post ng nilalaman na pabor kay Duterte, Marcos Jr. at sa kanyang pamilya, at mga kritiko ni Robredo at iba pang personalidad na kaanib sa oposisyon. Naglabas ang Bangko Sentral ng Pilipinas noong Nob. 9 ng pahayag na itinatanggi na naglalabas ito ng bagong P500 bill. (Tingnan ang VERA FILES FACT CHECK: Post on P500 banknote to commemorate Marcos is a SATIRE)
Dalawang pro-Duterte at anti-opposition pages ang nagpalakas din ng satirical post sa pagtanggi ni Robredo sa isang panayam sa BBC.
May mga account na pro-opposition na bahagi rin ng disinformation sa pagpapakalat ng mga satirical post na partikular na pinuntirya sina Sotto at ang magkapatid na Marcos na Imee at Ferdinand Jr.
Isang pro-Robredo FB user, ang pampublikong FB group President Leni Robredo @ VP Kiko Pangilinan Tayo 2022!, at FB page Free Senator Leila De Lima, Kaisa Mo Kami ang nangungunang amplifier ng satirical fake quote card ni Imee na may mga pasaring sa paggamit ng droga ng kanyang kapatid. Pitong anti-Duterte netizens at ang FB pages na Bantay Nakaw Coalition at Kaya Di Umuunlad Pilipinas ang nangungunang nag share ng satirical tweet tungkol sa pag-compute ni Sotto ng efficacy rate ng Sinovac.
Gayunpaman, hindi lahat ng satirical post na na-flag ngayong taon ay pinalaki ng mga political account. Ang Presko Life, isang FB page na nagpo-post ng nilalaman na may kaugnayan sa “illegal drugs,” ay ang tanging non-political account sa mga nangungunang amplifier ng satire ngayong taon.
Ang page ay kabilang sa mga account na bumuhay sa dalawang-taong maling ulat ng Camanava News tungkol sa mga altar server sa Spain na naglagay umano ng marijuana sa isang insenso burner na ginagamit sa misa. Ito ay isang ni-recycle na satirical na artikulo mula sa Spanish-language website na Hay Noticia. (Tingnan ang VERA FILES FACT CHECK: Satire on altar servers putting weed in incense burner FALSELY claimed as fact)
4. Litrato na may kasamang teksto ang pinakagamit na format
Sa siyam na satirical content, isa lang ang gumamit ng quote card at walo ang kumbinasyon ng litrato at text. Maraming mga mambabasa ang naloko dahil sa kawalan ng mga label na makatutulong sa kanila na kilalanin ang mga post bilang satire.
Tanging ang satirical post tungkol sa gawa-gawang komento ni Imee Marcos sa umano’y paggamit ng cocaine ni Marcos Jr. ang binuo bilang isang pekeng quote card. May litrato ito ni Imee, ang gawa-gawang pahayag, mga logo ng ilang mga social media site, at ang tekstong “Satire MemesHor,” na hindi makumpirma para sa kahulugan nito. (Tingnan ang VERA FILES FACT CHECK: Post with Imee Marcos’ comments on cocaine issue a SATIRE)
Ang mga post ng Cebu Dairy News, Philippine Char at Camanava News ay nakakuha ng malaking traksyon dahil ang kanilang mga nilalaman ay nagpanggap bilang lehitimong balita. Ang kanilang taktika ay gumamit ng na-edit o file litrato ng target, na may naka-overlay na teksto tungkol sa nilalaman o headline ng gawa-gawang ulat. Pagkatapos, ang litrato ay nalathala na may caption, na nagbibigay ng hindi tumpak na impormasyon na maaaring makaloko ng hindi nagsususpetsang mga mambabasa.
Hindi tulad ng Camanava News, ang format ng mga post ng Cebu Dairy News at Philippine Char ay madaling makalinlang sa mga hindi maingat na netizens dahil ginagaya nila ang disenyo ng social media content ng mga lehitimong media outlet na kanilang kinokopya nang pabiro: ang Cebu Daily News at ang Philippine Star.
Dalawang araw matapos mag-post ang Cebu Dairy News ng satire na nanalo si Duterte ng anti-corruption award mula sa gobyerno ng United States, ang Inquirer.net, isang partner na organisasyon ng Cebu Daily News sa ilalim ng Inquirer Group of Companies, ay naglabas ng pahayag noong Okt. 13 na itinatanggi ang anumang kaugnayan sa spoof page.
Hiniling ng Cebu Daily News sa mga tagasunod noong Agosto 2 na i-report ang Cebu Dairy News sa FB dahil sa paggamit ng mga template nito at “ginagawang katatawanan ang mahahalagang isyu at personalidad dito sa ating komunidad.” Nakipag-ugnayan na ang VERA Files sa Cebu Daily News hinggil sa kinalabasan ng reklamo nito sa FB tungkol sa spoof page, ngunit hanggang sa pagkakalathala ay hindi pa ito sumasagot.
Mga tip upang maiwasan na maloko ng satire
Isa sa mga pangunahing panuntunan sa social media ay palaging mag-fact check bago mag share ng post. Kung ang pinagmulan ay hindi ibinigay sa post, maaari mong hilingin ito o alamin sa pamamagitan ng pagsuri sa mga ulat ng balita at opisyal na datos mula sa gobyerno, bukod sa iba pang mga mapagkukunan. Maaari mo ring bisitahin ang mga website ng mga fact-checking organization, tulad ng VERA Files, upang makita kung nakagawa na sila ng kaugnay na fact check, o humingi ng kanilang tulong upang i-verify ito. (Tingnan ang VERA, the truth bot: VERA Files Misinformation Tip Line and Does VERA Files accept fact check requests)
Ngunit kung nai-share mo na ang isang satirical post nang hindi ito kinikilala nang maayos, kailangan mong ipaalam sa iyong mga kaibigan o tagasunod sa pamamagitan ng pag-post ng pagwawasto sa caption o thread ng komento at ipaliwanag ang orihinal na post.
Upang maging pamilyar sa mga red flag ng satire, narito ang isang listahan ng mga fact check na ginawa ng VERA Files Fact Check noong 2021:
- Tweet about Tito Sotto computing COVID-19 vaccine efficacy a SATIRE
- Story of Robredo declining BBC interview is SATIRE
- Satire on altar servers putting weed in incense burner FALSELY claimed as fact
- Netizens believe SATIRE about tollway bridge in Cebu
- Toni Gonzaga signing on as ‘PTV4 talent’ is SATIRE
- Post on US award for Duterte a SATIRE
- Post on P500 banknote to commemorate Marcos is a SATIRE
- Post with Imee Marcos’ comments on cocaine issue a SATIRE
- SATIRE post on Bongbong-Sara caravan misleads
Nakakita ka na ba ng anumang kahina-hinalang pahayag, larawan, meme, o online post na gusto mong i-verify namin? Sagutan ang reader-request form na ito.
Mga Pinagmulan
VERA Files, database of fact-check articles from Jan. 1 to Dec. 15, 2021
Facebook.com, Rating Options for Fact-Checkers | Facebook Business Help Center, Accessed Dec. 13, 2021
Facebook.com, About Fact-Checking on Facebook | Facebook Business Help Center, Accessed Dec. 13, 2021
Cebu Daily News, Official Facebook page, Accessed Dec. 17, 2021
Senate of the Philippines, Committee of the Whole (January 11, 2021), Jan. 11, 2021
Senate President Vicente “Tito” Sotto III official Facebook page, Sa kalagitnaan ng pandemiya…, Jan. 14, 2021
BBC, China bans BBC World News from broadcasting, Feb. 12, 2021
Cebu-Cordova Link Expressway official Facebook page, 14 METERS Good news! There… , Aug. 30, 2021
Toni Gonzaga official YouTube channel, The Greatest Lesson Bongbong Marcos Learned From His Father, Sept. 13, 2021
Adobo Chronicles, (satire article about Robredo declining an interview), Feb. 12, 2021
Twitter, (tweet of a netizen calling for Robredo’s guesting on BBC’s HARDtalk), Archived Dec. 18, 2021
Change.org, (petition to have Robredo on BBC’s HARDtalk), Archived Dec. 18, 2021
Get Real Philippines, Leni Robredo should redeem Trillanes’s dignity after it was crushed by the BBC’s #HARDtalk, Archived Dec. 18, 2021
BBC, HARDtalk – BBC World News, Accessed Dec. 18, 2021
BBC, HARDtalk with Philippines Senator – Antonio Trillanes, June 24, 2017
Twitter, (tweets about Trillanes on HARDtalk), Archived Dec. 18, 2021
Bangko Sentral ng Pilipinas, BSP: No New Banknote Designs, Series, Nov. 9, 2021
Inquirer.net, INQUIRER.net disowns parody website, Oct. 13, 2021
Cebu Daily News, Tabangi mig report, Siloys!, Aug. 2, 2021
Sources from satirical social media pages
- FB page Cebu Dairy News, About page, Archived Dec. 17, 2021
- Twitter account Duterte Watchdog aka Pretty in Pink presents, profile, Archived Dec. 19, 2021
- FB page Philippine Char, About page, Archived Dec. 17, 2021
- FB page Cebu Dairy News, (satire on CCLEX), Archived Dec. 15, 2021
- FB page Cebu Dairy News, (satire on Duterte award), Archived Dec. 15, 2021
(Ginagabayan ng code of principles ng International Fact-Checking Network sa Poynter, ang VERA Files ay sumusubaybay sa mga maling pahayag, flip-flops, nakaliligaw na mga pahayag ng mga pampublikong opisyal at kilalang personalidad, at pinasisinungalingan ang mga ito gamit ang tunay na ebidensya. Alamin ang inisyatibong ito at aming pamamaraan.)
